MİMARLIK OKULU - Mimari Blog: TARİH

TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARDA SANAT

TARİH Eylül 08, 2021

PALEOLİTİK ÇAĞ (M.Ö 2.500.000-40.000)

Alt Paleolitik Dönem (M.Ö 2.500.000-200.000)

Alt Paleolitik, günümüzden yaklaşık 2.5 milyon yıl ilâ 200 bin yıl öncesini kapsayan dönemdir. Bu dönemde Homo habilis (ve Homo rudolfensis), Homo erectus (ve Homo ergaster) ve ilk insanlar yaşamışlardır.

Homo Habilis

Günümüzden 2.5 ilâ 1.5 milyon yıl öncesinde Güney ve Doğu Afrika’da yaşamış olan Homo genusunun ilk üyesi yani ilk insan türüdür. Homo habilisler taş aletler yapmışlardır ve bu nedenle ilk insan türü olarak kabul edilmektedirler. Homo habilis “becerikli insan” anlamına gelmektedir. İnsan elinden çıkan en eski taş aletler, diğer bir deyişle insan yaratıcılığının en eski ürünleri, yaklaşık olarak 2.5 milyon yıllıktır. Bu taş aletler Afrika kıtasındaki Tanzanya, Etiyopya, Zaire ve Malawi’de bulunmuştur.

Homo habilislerin yaptığı taş aletler, Oldowan taş alet teknolojisi olarak adlandırılmaktadır. Bu aletler çakıl taşlarının basit bir yöntemle yontulması esasına dayanır.

Homo Erectus

Homo erectus, günümüzden 1.9 milyon yıl öncesinden 100 bin yıl öncesine kadar Afrika, Asya ve Avrupa’da yaşamış bir insan türüdür. Fosiller Afrika’da, Çin’de, Endonezya’nın Java Adası’nda, Fransa’da ve İspanya’da bulunmuştur. Homo erectuslar, Acheulean teknolojisi adı verilen taş aletler yapmışlardır. Acheulean teknolojisi, günümüzden 1.4 milyon yıl önce başlar ve 500 bin yıl önceye dek varlık gösterir. Bu teknoloji bir baltanın uç kısmını hatırlattığı için el baltası denen, iki yüzü de işlenmiş, simetrik, genellikle damla biçimli aletlerden oluşmaktadır. Çok işlevli olan bu el baltaları kesmek, kazımak, parçalamak gibi pek çok iş için kullanılmıştır. Homo erectusların grup halinde örgütlenerek avcılık yaptıklarını gösteren kanıtlar vardır. Bu sayede bir avcının tek başına avlayamayacağı büyük hayvanları avlamışlardır. Homo erectuslara özgü çok önemli bir yenilik de ateşin insanlar tarafından bilinçli olarak kullanılmaya başlanmasıdır. En eski ateş izleri, yaklaşık 1.5 milyon yıllıktır ve Afrika’da bulunmuştur.

Orta Paleolitik Dönem (M.Ö 200.000-40.000)

Günümüzden yaklaşık 200 bin ilâ 40 bin yıl öncesinde yaşanmıştır. Bu dönemde Homo neanderthalensis yaşamıştır.

Homo Neanderthalensis

Homo neanderthalensis veya neandertal insanı olarak adlandırılan bu insanların fosilleri, günümüzden 200 bin ilâ 30 bin yıl öncesine tarihlendirilmektedir. Bu dönemin taş alet teknolojisine, ilk bulunduğu yere atfen Mousterian adı verilmektedir. Mousterian teknolojisi, önceden hazırlanmış bir taştan yonga adı verilen parçalar çıkartılması ve bu parçaların tekrar şekillendirilerek alet olarak kullanılmasıdır.

Üst Paleolitik Dönem (M.Ö 40.000-12.000)

Günümüzden yaklaşık 40 bin ilâ 12 bin yıl önceki dönemdir. Bu dönemde Homo sapiensler yaşamıştır. Üst Paleolitik dönemde Aurignacian, Gravettian, Solutrean ve Magdalanian kültürleri ve ilk sanat ürünleri görülür.

Homo Sapiens

Homo sapiens son insan türü, yani modern insandır. Bugün dünya üzerinde yaşayan bütün insanlar bu türün üyesidirler.

MEZOLİTİK (EPİPALEOLİTİK) ÇAĞ (M.Ö 12.000-10.000)

Paleolitik ve Neolitik arasında Orta Taş Çağı da denen bir geçiş evresi yaşanmıştır. Avrupa’da yaşanan Orta Taş Çağı’na Mezolitik, Ortadoğu ve Doğu Akdeniz’dekine ise Epipaleolitik adı verilir.

Mezolitik

Avrupa’da son Buzul Çağ’ının bitişiyle buzullar kuzeye doğru çekilmiş, deniz seviyesi yükselmiş, ağırlıklı olarak iğne yapraklı ormanlar ortaya çıkmış ve sulak alanlar genişlemiştir. İnsanlar, buzulların erimesiyle açılan yeni alanlara doğru yayılmışlar ve avcı-toplayıcılık geçim biçimi olmaya devam etmiştir. Özellikle nehirlerde ve genişleyen sulak alanların kıyılarında balıkçılık gelişmiştir. Besin kaynaklarının bol olduğu su kenarlarında sabit, kalıcı yerleşimler kurulmuştur; böylece bu dönemde yerleşik yaşam başlamıştır. Mezolitik Çağ yerleşimleri, daha çok nehir ve göl kenarlarında bulunan küçük köyler şeklindedir. Bu çağa özgü alet teknolojisine mikrolit adı verilir.

Epipaleolitik

Günümüzden yaklaşık 12 bin yıl önce, Ortadoğu ve Doğu Akdeniz çevresinde başlayan bu kültür evresi, bu bölgedeki Neolitik Çağ’a öncülük etmiştir. Buzul Çağları’nın bitişini izleyen dönemde, iklim ve bitki örtüsü Ortadoğu ve Doğu Akdeniz bölgesinde de değişmiş, bu değişiklikler kültüre de yansımıştır. Bu bölgede sıcak ve yağışlı iklim, başta arpa ve buğday olmak üzere birçok yabani tahıl türünün bol miktarda yetişmesini sağlamıştır. Bu yabani tahıllar, insanlar için önemli bir besin kaynağı haline gelmiş, bunların toplanması ve depolanması ise yerleşik hayata geçmeyi zorunlu kılmıştır. İnsanların köylerinin çevresindeki yabani tahılları topladığı ve depoladığı bu yeni yaşam biçimi, tarımın keşfine doğru giden yolda atılan en önemli adım olmuştur.

Genel Olarak Taş Devri

Paleolitik (Eski Taş), Mezolitik (Orta Taş) ve Neolitik (Yeni Taş) olmak üzere üçe ayrılır. Paleolitik Devir, insanın henüz üretime geçmediği ve doğada bulduklarıyla geçindiği dönemdir. Medeniyet yolunda attığı ilk adımı ateşin keşfi oluşturur. Mezolitik Devir’de Paleolitik Devir’de sürdürülen avcılık, toplayıcılık ve göçebe yaşam tarzı, bu dönemde değişen doğal çevre ve iklim koşulları sonucunda yerini mevsimlik ve kalıcı yerleşmeye bırakmaya başlamıştır. Dönemin sonunda gıda birikimine başlandığı ve ilkin köpeğin evcilleştirildiği söylenebilir. Neolitik Devir’de buzul çağlarının sona ermesiyle iklimsel ve çevresel değişimler insanın yaşam biçiminde değişiklere neden olmuş, belli bir bölgede uzun süreli, çevreye ve toprağa bağlı olarak yerleşik yaşam başlamıştır. Bu dönemin en önemli gelişmesi bilim insanlarının devrim olarak nitelendirdikleri yerleşik yaşama geçiştir.

Neolitik Dönem ile birlikte yerleşik yaşama geçen insanoğlu ekip biçmeye, tarım kültürüne ve kendi yaşam alanını doğal barınaklarla birlikte kendisi yapmaya başlamıştır. Sadece barınmak için doğal barınaklara zorunlu kalmayan insan, sosyalleşmeye ve suyu tarımsal üretimde daha yoğun kullanmaya başlamış, su kenarları yeni yaşam ve tarım alanlarının ana karakterini oluşturmuştur. O zamanlardan günümüze kalan doğal barınak, mağara ve höyüklerden ele geçen malzemelerle duvarlara çizilen resimlerden dönem insanının nasıl bir yaşama ve kültüre sahip olduğu izlenebilmektedir.

Taş Devri’ne ait mağara duvar resimlerinin en önemlileri, erken dönem yerleşimlerinden Fransa’daki Lascaux ve İspanya’daki Altamira Mağarası’nda bulunmaktadır. Hayvan üslubu olarak nitelendirilen bu dönemin av konulu resimlerini gerçekleştiren insanlar, tanıdıkları hayvanlardan tümünü resmetmemiş, başlangıçta yalnız korktukları, daha sonraları yalnız yararlandıkları hayvanları resmetmişlerdir.

Resimlere konu olan hayvanlar arasında bizon, mamut, ayı, at, geyik, keçi, kuş ve balık gibi avcılığın ne denli büyük öneme sahip olduğunu gösteren hayvan türleri bulunmaktadır (Sinemoğlu 1984: 15). Ayrıca mağara resimleri avcılığın ağırlıklı olarak erkekler tarafından yapıldığını dolayısıyla bu çağda kısıtlı da olsa bir toplumsal iş bölümünün bulunduğunu gösterir. O günün insanının av ritüelini gösteren bu resimler için avcının avını tanıması ve avının iyi geçmesi amacıyla duvarlara çizdikleri düşünülebilir.

devamı

PAYLAŞ |

ANADOLU'DA TARİH ÖNCESİ ÇAĞLAR

TARİH Eylül 03, 2021

Yazı kullanımının, farklı coğrafyalarda farklı tarihlerde gerçekleşmesi, tarih öncesi çağların başlangıcını evrensel, bitişini bölgesel kılmaktadır. MÖ 1950’lerde Asur Ticaret Kolonileri Dönemi’nde yazının Anadolu’ya gelmesi ve kullanılmasıyla tarih öncesi çağlar sona ermiştir.

Paleolitik (Eski Taş) Devir (MÖ 40.000-10.000)

Taştan iki ya da tek taraflı el baltasının, uzun yaprak biçiminde bıçakların kullanıldığı bu dönem bilgilerine, arkeolojik kazılarda elde edilen verilerle ulaşılmıştır. Paleolitik Dönem’in sonlarına doğru Anadolu’da kemikten iğnelerin, mızrak uçlarının kullanıldığı, ince uzun delici ve kesici aletler (dilgi), zıpkın ve oltaların üretildiği, taştan ve fildişinden heykelciklerin ve mağaralarda duvar resimlerinin yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu dönemin en önemli yerleşimleri Antalya çevresindeki Karain, Beldibi, Belbaşı, Alanya’daki Kadıini, Isparta’daki Kapalıin ve Hatay’daki Üçağızlı Mağaralarıdır.

Mezolitik (Orta Taş) Devir (MÖ 10.000-9.000)

Bu dönemde Anadolu’da yaşayan topluluklara ait bir çok buluntu yeri saptanmıştır. Bunların başında Güneydoğu Anadolu’da Biris Mezarlığı, Söğüt Tarlası, Antalya’da Öküzini Mağarası gelir. Arkeolojik çalışmalar sonucunda mağaralarda ele geçen buluntular, taş ve kemik aletlerin çeşitlendiğini ve daha kullanışlı hâle geldiğini göstermektedir.

Neolitik (Yeni Taş) Devir ( MÖ 9.000-7.000)

Bu dönemde yerleşik köyler oluşmuş, tarıma başlanmış, hayvanlar evcilleştirilmiş, yeni taş ve odsidiyen aletler geliştirilmiş, ilk kez kilden çanak çömlek üretilmiş, anıtsal boyutlarda heykel ve kabartmalar yapılmıştır. Ancak bütün bunlar aynı zaman diliminde ortaya çıkmamıştır. Belli bölgelerde aşama aşama gerçekleşmiştir. Ortaya çıkan yenilikler araştırmacılar tarafından, Çanak Çömleksiz Neolitik (MÖ 10.000- 7.000) ve Çanak Çömlekli Neolitik (MÖ 7.000) başlıkları altında iki döneme ayrılarak incelenmektedir.

Çanak Çömleksiz Neolitik’in ilk aşaması için en önemli gelişme, yuvarlak planlı yapılarda oturan insanlara ait, sanatsal/tinsel ürünlerde günlük ihtiyaçlar dışında özel amaçlara yönelik, anıtsal, kolektif işgücü gerektiren yapı ve buluntuların bulunması, bezemeli taşlar ve boncuk yapımı gibi uzmanlık alanlarının ortaya çıkmasıdır. Çanak Çömleksiz Neolitik’in ikinci aşaması için söylenebilecek önemli gelişme ise tahıl üretiminin belli bazı yerleşmelerde denenmiş olduğu ve insanın hayvan üzerindeki kontrolünün arttığıdır. Ayrıca mimaride yuvarlak planlı yapılardan dörtgen planlı yapılara geçilmesi de başka bir gelişmedir. MÖ 7250-6750 yılları arasına tarihlenen Diyarbakır Çayönü yerleşmesinde gerçekleştirilen kazılarda, ortasında bir meydan ve onun çevresinde dikdörtgen anıtsal yapılar ve evlerin yer aldığı mekânlar ortaya çıkarılmıştır. Binaların alt bölümleri taştan, üstleri kerpiçten inşa edilmiştir. Bu dönemde inançta da belli gelişmelerin olduğu söylenebilir. Kült yapılarının konut yapılarından ayrı olarak, farklı boyutlarda ve özel işçilikle yapıldıkları görülür. Diyarbakır Çayönü’nde kafataslarının ayrı bir odada toplandığı bina, Urfa Nevali Çori’de ve Göbekli Tepe’de içinde bezemeli anıtsal boyutlarda steller bulunan tapınaklar bu dönem insanının dinsel alanda ortaya koyduğu ilk olağanüstü eserler olarak değendirilmektedir. Neolitik Devir’in çömleksiz evresi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan başka dağlık Kapadokya ve Konya Ovası gibi yerleşimlerde de görülmektedir (Özbaşaran 2011:6-8).

Güneydoğu ve Orta Anadolu’da, yaklaşık MÖ 7000’lerde ilk çanak çömlek üretimine başlandığı bilinmektedir. İlkin çanak çömlekler elle şekillendirilmiş, zamanla kalıplar kullanılmış ve MÖ dördüncü bin yılda da seri üretime olanak veren çömlekçi çarkı kullanılmaya başlanmıştır. Dolayısıyla Anadolu ve çevresinde MÖ7000-6000 arası Çanak Çömlekli Neolitik olarak değerlendirilmektedir. Bu döneme damgasını vuran en önemli değişim ise geçim ekonomileri hayvancılık ve tarıma dayanan çiftçi köylerinin kurulmasıdır. Orta Anadolu’nun bu dönemi en iyi temsil eden yerleşmesi, Çanak Çömlekli Neolitik’in yaşam biçimlerinin açıklanmasında önemli bir konuma sahip, Konya Ovası’nda yer alan Çatalhöyük’tür.1960’lı yıllar ve sonrasındaki kazılarda ele geçen zengin çeşitlilikteki sanat eserleri (özellikle figürünler), obsidiyen işçiliği, duvar resimleri, ölü gömme sembolizmi, belli sosyal kurallar çerçevesinde yaşayan topluluğu ile Çatalhöyük, çiftçi bir köy yerleşmesidir. Hiç sokak bulunmayan yerleşimde; kerpiç duvarlı, oldukça sıkışık olarak yapılmış, zaman zaman avluları olan dikdörtgen evler ve bu evlerin arasında tapınak odası bulunuyordu. Evlere giriş, ana ocağın dumanının dışarı çıktığı baca olarak da işlev gören çatılardaki bir delikten gerçekleştiriliyor, her odada kerpiçten yapılmış sedirler yer alıyordu. Bu sedirlerin içine, ölen aile bireylerinin güneşte kurutulmuş cansız bedenleri yanlarına bırakılan hediyelerle birlikte konuluyordu. Tapınak odalarında ve evlerdeki sedirlerin kenarlarında bulunan boğa başları ya da boynuzları, tarımın başlaması ile boğalara tapma inancının ortaya çıktığını göstermektedir.

Kalkolitik (Bakır-Taş) Devir (MÖ 5500-3000)

Mezopotamya uygarlığının temelleri gerçek anlamda Bakır-Taş Devri anlamına gelen Kalkolitik dönemde atılır. Önce Halaf ve Obeyd kültürleri ile başlayan ve kentsel gelişmenin ortaya çıktığı Uruk’la devam eden süreçte Mezopotamya’da önce gelişkin köyler ve sonra da ilk şehirler ortaya çıkar. Doğu Anadolu’da buna paralel olarak madencilik ve özellikle buna bağlı olarak bölgeler arası ticaret giderek daha da önem kazanır; bakırın yanında altın ve gümüş gibi değerli madenler de ilk defa işlenmeye başlanır. Şehirciliğe doğru giden bu gelişimin gerisinde yatan en önemli nedenin, o zamanki köylerde birikmeye başlayan “artı ürün” ve ticaret ilişkilerinin olduğu anlaşılmaktadır. Artı ürün, tarımla uğraşması gerekmeyen tüccarlık, zanaatkârlık, askerlik gibi çeşitli iş kollarının doğmasına, bu şekilde toplumlarda iş bölümünün giderek daha da yaygınlaşmasına ve daha da önemlisi, Orta Kalkolitik Dönemden itibaren (Obeyd Dönemi) bunların tümünü denetleyecek bir yönetici sınıfın ortaya çıkmasını sağlamıştır. İç ve Batı Anadolu’da Çanak Çömlekli Neolitik Çağ ile birlikte ortaya çıkan kültür, İlk Kalkolitik Çağ’ın sonlarına kadar (MÖ yaklaşık 5.bin başına kadar) gelişerek devam ettikten sonra kesintiye uğrar. Bir anlamda Neolitik Çağ’dan bu yana süren kültürel birikimin Orta Kalkolitik Çağ’ın başıyla birlikte ortadan kalktığını, yeni bir başlangıcın olduğunu söyleyebiliriz. Bölgeye bu dönemde Trakya yolu ile yeni bir göç dalgasının geldiğini ve bu hareketliliğin kültürde önemli bir değişiklik yaptığını öne sürer, tarımsal üretim tam olarak durmamakla birlikte hayvancılığın daha ön plana çıktığı söylenebilir. Buna karşılık, özellikle İç Batı Anadolu’da ve Kapadokya da küçük ova birimlerinin olduğu yerlerde yerleşimler hemen hemen tümüyle savunmalı yüksek yerlere kayar. MÖ 4. binden itibaren, Geç Kalkolitik Dönem olarak adlandırılan dönem boyunca Anadolu’nun özellikle batı kesiminde hissedilen yeni nüfus hareketleri etkilerini Orta ve Kuzey Anadolu’da da göstermiş; nüfusla koşut olarak yerleşmelerin sayısında da artış olmuş ve giderek bu bölgede “Anadolu Uygarlığı” tanımına uygun bir kültürel birliğin doğmasına zemin hazırlamıştır. Ancak bu kültürel birlik, önceki dönemlerin itici gücüyle varlıklarını sürdüren birtakım yerel kültür gruplarının oluşturduğu bir bütündür. Sonuç olarak, İç ve Batı Anadolu’da Erken Kalkolitik’te Neolitik gelenek kesintisiz, gelişerek devam eder. Ancak, Orta Kalkolitik ise bir yerde Neolitik’ten Son Kalkolitik döneme geçişi simgeler.

Tunç Devri

Kalay ve bakır karışımından oluşan tunç, Anadolu’da Kalkolitik Devir sonlarında görülmüştür. Mezopotamya ve Mısır’da tunçtan ürünlerin yapıldığı sırada (yaklaşık MÖ 4. Binin sonu) yazı keşfedilmişti. Buna karşılık Anadolu, Yunanistan, Balkanlar ve Avrupa gibi coğrafi bölgelerde henüz yazı kullanılmamaktaydı. Anadolu’da Tunç Devri erken, orta ve geç olmak üzere üç evrede ele alınmaktadır. Erken Tunç Devri’nde daha çok Kalkolitik Devir’in tarıma dayalı “köy kültürü” görülmektedir. Tunç aletler yaygın olmamakla beraber, bu dönemde görülen dört tekerlekli araba kullanımının teknolojik açıdan önemli bir yenilik olduğu söylenebilir. Erken Tunç Devri’nde (MÖ 3000-2500) Anadolu’daki en önemli merkez, Çanakkale yakınındaki Troya I yerleşmesidir. Kentin ortaya çıkarılan bölümü bir sur ile çevrilidir ve evleri megaron tipindedir.

Eski Tunç Çağı, Anadolu’da metalürjinin gelişmesini tamamladığı, kentleşme olgusunun ortaya çıktığı ve beraberinde etrafı surla çevrili ilk kent yerleşimlerinin doğudan batıya ticaret yollarının geliştiği bir dönemdir. Kent yönetimi kent sınırlarını aşan ve etki alanını da kapsayan iktisadi ve idari bir olguya dönüşmüştür. Toplumun başlangıcında kent yönetimi doğal biçimde ailelere ve klanlara bölünmüşlüğün üstünde yükselen bir kurumken, artık akrabalık gibi “kan bağı” ile değil, sahip olduğu sermaye ve yaşadığı yer tarafından belirlenmeye başlamıştır. Bu dönemde farklı yerleşim modelleri; yazının, anıtsallığın ve her türlü iktisadi, dini, idari örgütlenmenin daha farklı olduğu bir sosyal yapının oluşmasını sağlamıştır. Metalürjinin başladığı Eski Tunç Çağı'nda bakırın yanı sıra gümüşün de yoğun olarak kullanıldığı ve MÖ 2 binin başı ve Orta Tunç Çağı’nda bunların yanı sıra altın ve kurşun madenlerinin yoğun da kullanılmıştır. Bu gelişmeler, bir yerde Anadolu’nun Neolitik dönemden beri süregelen özgün gelişiminin uygarlık noktasında buluşmasıdır. Bu dönemde, Batı’da Troia, Limantepe, Küllüoba; Orta Anadolu’da Alacahöyük, Güneyde Karataş-Semayük; Doğu’da Titrive Kazane Höyük gibi gelişkin kentsel yerleşimlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu gelişmelerin en önemli nedenleri, tunç madenciliğinin beraberinde getirdiği ticaret ve zenginleşme, güneyde yazıyı kullanan erken devlet sistemlerinin gelişiminin getirdiği etkilerdir. Bu dönemde Anadolu’nun zenginleşen kent kültürleri özellikle ticaret yoluyla Ege kültürleri, Mezopotamya kültürleri ve Kafkasya kültürleri ile derin bir ilişki içine girmiştir.

Eski Tunç Çağı, M.Ö 3. bin yılları civarında Anadolu’da birçok yenilik ve gelişmelerin ortaya çıktığı bir dönemdir. Bu çağ, madencilik olgusunun ortaya çıktığı, Neolitik dönemde ortaya çıkan yerleşim birimlerinin büyüyerek korunaklı kent birimlerine dönüştüğü ve ticaretin geliştiği bir dönemi temsil eder. Özellikle, madenciliğin başlaması ve ticaretin gelişmesi, bu çağın sosyo-ekonomik ve kültürel bağlamlarda da değişim göstermesine neden olmuştur. Doğudan yüksek dağ sıraları ve üç taraftan denizlerle çevrili Orta ve Batı Anadolu’nun bu konumu, dışarıdan bölgeye insan topluluklarının ve kültürel etkilerin girmesini zorlaştırmıştır. MÖ 5. binden sonra Mezopotamya’da iktisadi gelişmenin itici gücü olan sulu tarımdaki artan tarımsal ürün kapasitesi ve buna bağlı gelişen toplumsal yapı, nüfus artışının tersine Anadolu’da yerleşimler ve nüfus düzenli şekilde büyüyememiştir. Bu da doğal olarak M.Ö. 3. binde Anadolu’da daha farklı bir yerleşme modeli çerçevesinde, Mezopotamya modelindekinin aksine yazının, anıtsallığın ve her türlü iktisadi, dini, idari örgütlenmenin daha farklı olduğu bir sosyal yapı göstermektedir.

Kalkolitik (Bronz Bakır) Devir (MÖ 5600-3500)

Anadolu’daki Erken Kalkolitik Devir yaşamının Neolitik’in son dönemi ile çakıştığı, Orta Kalkolitik’te yerleşimlerin daha korunaklı ve yüksek yerlerde (muhtemelen savunma amaçlı olarak) oluştuğu görülmektedir. Orta Anadolu’da Köşk Höyük, Hacılar, Alişar, Çamlıbel Tarlası; İç Batı Anadolu’da Orman Fidanlığı; Karadeniz kıyı bölgesinde İkiztepe; Marmara, Trakya ve Ege Bölgelerinde de Kalkolitik yerleşimler bulunmaktadır. Mimaride kerpiç kullanımı devam etmekle beraber çevre koşullarına bağlı olarak ahşap malzemenin de kullanılarak malzemenin çeşitlendiği görülmektedir. Mezopotamya ile yakın ilişki içinde olduklarından Anadolu’nun Doğu ve Güneydoğu Bölgelerindeki gelişmeler Kalkolitik yerine aynı çağdaki Mezopotamya kültürlerinin adları olan Halaf, Obeyd ve Uruk başlıkları altında tanımlanmaktadır. Halaf Erken Kalkolitik Devre içinde ele alınmaktadır. Kültürün belirleyici ögeleri yuvarlak planlı yapılar, mühürler, heykelcikler, zengin ve gelişmiş boya bezemeli kaplardır.

https://mimarlikokulu.blogspot.com/2021/08/troia.html

Anadolu’da İlk Çağ Sanatı

Anadolu’da MÖ 13.yy-MÖ 4.yy arasında yaşanan Demir Devri’nde değişen teknolojilerin sağladığı yeni olanaklar, özellikle dış etkenlerle üretim ve ticareti hızlı bir dönüşüm sürecine sokmuştur. Dağınık toplulukların köyler ve kaleler kurarak yerleşik düzene geçtikleri, güçlü bir önderin yönetiminde birleşerek orta büyüklükte krallıklar kurdukları görülür. Bu devletleri Hitit Krallığı, Doğu Anadolu’da Urartu Krallığı, Güney ve Güneydoğu Anadolu’da Geç Hitit Beylikleri, Orta Anadolu Sakarya Bölgesi’ndeki Frig Krallığı ve Batı Anadolu’da Lidya Krallığı oluşturur (Polat 2010:88).

Orhostat, Hitit mimarisinde sıkça görülen; binaların dış cephelerinde, duvarların alt kısımlarını süsleyen taş bloklardır. Bu bloklar aynı zamanda binayı dış etkilere karşı korur.

Asur Ticaret Kolonileri Çağı (MÖ 1900-1800)

Anadolu’nun ilk tarihsel dönemleri. Yazı ilk kez bu dönemde Anadolu’ya girmiştir. İÖ 21. yy’da bağımsız olan Asur ticareti ve etkisini geliştirdi. Ticarette devlet tekelini kaldırıp özel girişimi destekleyen zamanlarda Anadolu ile ticarete başladı. Kolektif davranan tüccarlar Karumlar (Ticaret Merkezleri) kurdular. Anadolu’da kralların yönettiği Kent Devletleri vardır. Gelişen ticaret Anadolu ile Yakındoğu arasında ilişkileri güçlendirmiştir. Bunda en çok Orta Anadolu yararlanmıştır. Anadolu’da tarihi başlatan Kültepe Hititler’in ilk başkenti ve ilk uluslar arası ticaret merkeziydi. Tüm Anadolu karumları Kültepe’ye O da Asur’a bağlıydı. Bir kral (Waklum), yaşlılar meclisi ve yönetim kurulu kenti yönetiyordu. Koloniyi Asurlu elçi denetliyordu.

devamı

PAYLAŞ |

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ MİMARİSİ

ART NOUVEAU Ağustos 23, 2021

Osmanlı "Batı geçmişini canlandırıyor, biz de kendi geçmişimizi (Selçuklu vb.) canlandıramaz mıyız!" düşüncesi ile yola çıkıyor. Özellikle Selçuklu anıtsal yapılarının kütle biçimlenmesine bakılıyor.

Art Nouveau (1898-1923)

Birinci Ulusal Mimari (1908-1927)

1930’lar Modernizmi (1927-1939)

İkinci Ulusal Mimari (1939-1950)

Uluslararası Stil/Yüksek Modernizm (1950-1980)

(Postmodern sonrası) Çoğulcu Dönem 1980 -2000

2000 Sonrası

• İki açıdan ele alınabilir:

-Kentleşme ve yapı faaliyetleri

-Mimari söylem ve biçim arayışları

• Kentleşme ve yapı faaliyetleri: altyapı hizmetlerinin sağlanması,

-Ulaşım ağının ülke çapında bütünleştirilmesi

-Bu işler için gereken teknik yatırımların yapılması

-Yeni rejimin modernleşme projesinin temsili başkent Ankara’nın imarı

-Savaşta büyük darbe alan Anadolu kentlerinin onarımı

-Yönetimin varlığını hissettirecek küçük ölçekli kamu hizmet yapılarının inşası

-Göçmenlerin iskânı

• 1940’lara kadar Cumhuriyet mimarlığının temellendiği iki olgu söz konusudur:

-Yerli ve yabancı mimarlar arasında, mimari söylem ve uygulamalar üzerinden gelişen tartışma ve etkileşim ortamı

-Yapı sanayii ve teknolojisine bağlı gelişmeler

• Mimari söylem ve biçim arayışları :

-Ulusal – Evrensel

-Geleneksel-Modern ikilemleri üzerinden gelişen bir kimlik arayışı

Art Nouveau (1898-1923)

Önemli mimarı:

- Gaudi

• 19 yy. son çeyreğinde Avrupa’da ‘yeniyi aram mottosu’ olarak ortaya çıkan bir akım. Yeni kavrayış, etik, biçim ve kurgular deneyen bir sanat ve düşünce akımı.

• Pek çok ülkede farklı adlarla anılıyor.

Fransa–Belçika: Art Nouveau

Almanya: Jugendstil

Avusturya: Secessionsstil

İngiltere-Amerika: Modern Style

İtalya: Stile Floreale

İspanya: Modernismo

Türkiye: Yeni Sanat , 1900 Sanatı

• Resim, heykel, grafik tasarım, obje tasarımı ve mimarlık gibi geniş bir alana yayılan bir akım.

•Ülkeler arası farklılıklar gösteren eğilimin karakteristik unsurları:

-Asimetri

-Geometrik olarak tanımlanması zor plan ögeleri

-Serbest çıkma ve eklemelerle biçimlenen kitleler

-Bezeme ve detaylarda nakışvari çizgisel, eğrisel, kıvrımlı motifler, bitkisel soyutlamalar

Şeyh Zafir Türbesi, Beşiktaş, Raimondo d’Aronco

Beyoğlu ve İstiklal Caddesi'nde bolca konut-apartman bu stilde yapılmıştır. İzmir'de nadir görülür. Daha çok bitkisel bezemeleri ele almışlardır.

Ayşen Mayda Evi, Göztepe, Raymond Charles Péré

Birinci Ulusal Mimari (1908-1927)

Neoklasik Türk Üslubu/ Milli Mimari Rönesansı

Öne çıkan mimarlar:

- Vedat Tek

- Mimar Kemalettin

- Giulio Mongeri

- Arif Hikmet Koyunoğlu

- Necmettin Emre

• Mevcut mimari anlayışı sorgulaması, yeni bir mimari dil arayışı çabası, kentsel ölçek, yapım sistemi, malzeme ve yapı programları nedeniyle modern bir tavır sergiliyor

• Ancak oluşturduğu mimari dil Osmanlı ve Selçuklu anıtsal yapılarını referans alıyor

•Bu nedenle anıtsal yapılarda kullanımı yaygın, konut mimarisinde kullanımı çok az

• Tasarım anlayışında cephe kompozisyonu ön planda

• Simetrik cephe düzeni, taç kapı, yapı köşelerinin veya orta aksın kule ya da kütlesel çıkmalarla vurgulanması, kubbe ve saçaklı kütle bitişleri, kemerli pencere dizileri, yoğun bezeme kullanımı üslubun öne çıkan özellikleri

• Bu üslup ile tasarlanan konutlarda planlar geleneksel şemaların devamı niteliğinde, üslup etkisi daha çok kütle ve cephe kompozisyonunda görülüyor

Ankara Palas, 1926, Mimar Kemalettin | Vedat Tek

İş Bankası Genel Müdürlük Binası, Ankara, 1929, Giulio Mongeri

Türk Ocağı Binası, İzmir, 1926, Necmettin Emre

1930’lar Modernizmi (1927-1939)

Öne çıkan mimarlar:

- Sedat Hakkı Eldem

- Zeki Selah Sayar

- Arif Hikmet Koyunoğlu

- Abidin Mortaş

- Mimar Ferit

- Mimar Sadi

- Bekir İhsan

- Rükneddin Güney

- Asım Kömürcüoğlu

- Tahir Tuğ

- Rebii Gorbon

• Modernleşme sürecinin fiziksel mekânda karşılığını bulduğu yıllar

• Hedeflenen yeni devlet düzeni ve toplumsal yapının ihtiyaç duyduğu yapılar ve mimari söylemin oluştuğu dönem

• Teknik eleman yetersizliği ve yeni mimari söylem ihtiyacı doğrultusunda yabancı mimarların çağrılması (Theodor Jost, Ernst Egli, Clemens Holzmeister, Herman Jansen, Hermann Jansen, Martin Wagner, Martin Elsaesser, Bruno Taut,R. Oerley)

• 30’lu yıllarda Avrupa ‘da başlayan Modern Hareketin yankılarının yabancı mimarlar, mimarlık yayınları ve yurtdışına eğitime giden Türk mimarlar tarafından takip edilmesi

• Yeni rejimin hedeflediği çağdaş, laik, modern hayatın kurulması için pek çok Anadolu kentinde yapılan imar çalışmaları

• 1927- 1930’ların ilk yılları: Viyana Kübizmi ve Neoklasik Üslubun soyut yorumları ile şekillenen, anıtsallığın ve yabancı mimarların doğu algısı ile gelişen bir mimari dil

• 1931 yılında ilk Türk mimarlık dergisi MİMAR‘ın kurulması ile dünya gelişmelerine eklemlenme

• 1933 yılında Türk mimarların uluslararsı yarışmalarda ödüller alması ile yeni dönem başlıyor.

• Rasyonalist-Fonksiyonalist dönem çok sayıda yalın modernist yapı tasarımı ile şekilleniyor.

1930’lar Modernizmi ve Kübik Konutlar

• Rasyonel ilkeler üzerine temellenen, iç dış bütünlüğü, sadelik, yalınlık üzerine kurulu bir mimari anlayıştır. Geçmiş dönemlerin süslemeci, dikte edici mimari diline bir başkaldırı olarak ortaya çıkmıştır.

•Avrupa merkezli yaklaşım, hızla dünyaya yayılmış ve özellikle konutlarda yaygın olarak kullanılmıştır.

•Yalın prizmatik kütleler; asimetrik, süslemesiz cephe tasarımları; geniş yatay pencereler; pilotiler üzerinde yükselme, teras çatı kullanımı, serbest cephe, serbest plan anlayışı temel ilkeleridir.

• Avrupa’da daha kavramsal sorgular üzerinden gelişen mimari tavır, ülkemizde yeni rejimin çağdaşlaşma ülküsünün mekansal temsili olarak görülmüş ve dönemin genç mimarları tarafından uygulanmıştır.

• Ülkemizde bu anlayışla tasarlanan konut örneklerinde yalın kübik kütle kompozisyonu, kiremit çatı ve saçaklar, katlar arası ve pencere konturları boyunca devam eden beyaz bordürler, gri edelputz sıva, eğrisel formlu köşe çözümleri, balkonlarda boşta bırakılan kolon/ kolon dizileri öne çıkan unsurlardır.

• Bu dönem konutlarında plan şemaları, sofa etrafında örgütlenen geleneksel mekan kurgusundan, fonksiyonel ayrım, zonlama, akışkan mekanlar, serbest plan anlayışına kadar uzanan bir çeşitlilik göstermektedir.

İkinci Ulusal Mimari (1939-1950)

• 1939 İkinci Dünya Savaşı etkisinde Avrupa’da gelişen ulusçu akımlar

• Dünyada yaşanan ekonomik kriz

• Tüm ülkelerde ve Türkiye’de içe kapanma dönemi

• Dışa bağımlı inşaat sektöründeki duraklama

• Artık kendi yayınları ve örgütleri olan yerli mimarların yabancı mimar egemenliğinden sıkılmış olmaları

• Yeni Ulusal Mimari’nin ateşleyicisi Güzel Sanatlar Akademisi’nde Sedat Hakkı Eldem öncülüğünde başlatılan “Milli Mimari Semineri”dir.

“Millî Mimari Semineri 1933-1934 senesinde, kendi gösterdiğim lüzum üzerine tesis edilmiştir. [...] Seminer yeni Türk mimarisinin başlangıcını teşkil etmiştir. [...] Seminerin tesisine kadar Türk sivil mimarisinin mahiyeti değil, hatta varlığı hakkında bile fikir yoktu. Bütün mimari çalışmalar sadece dinî binalara inhisar ettirilmişti. Bugün bu durum tamamıyla değişmiştir. [...] Bu on dört senelik mesaiden dolayı bakanlıktan en ufak bir taktir işareti bile almadım. Ne dolap, ne teşkilat, ne yardım, ne teşvik. Hiç bir şey istemiyorum. Fakat çalışmama mani olunmasın.” Güzel Sanatlar Akademisi (GSA) Mimarlık Bölümü Şefi Sedad Hakkı Eldem, 27.03.1947

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı Başmüfettişi Avni Başman’ın GSA teftişinden sonra Millî Mimari Semineri’ne dair verdiği olumsuz rapora cevap olarak Eldem’in yazdığı mektuptan alıntıdır.

Millî Mimari Semineri çalışmalarından örnekler

SALT Araştırma-Rahmi M. Koç Arşivi, Sedad Hakkı Eldem Arşivi

• Yeni mimari söylem: Anadolu sivil mimarlığını kendine kaynak olarak seçmiş, yerel iklim ve malzeme koşullarına uyan, yerel iş gücüne yaslanan, geleneksel mekân kurgusunu yorumlayan bir mimarlık yaklaşımına vurgu yapmaktadır.

Afife Batur (1935-2018)

• Nostaljik ve Yenilemeci: İstanbul konutlarının analizine dayanan, nostaljik ve akademik yaklaşımların sentezi olan eğilimdir.

• Anıtsal ve Akademik: Avrupa’da beliren devletin totaliter yapısının temsili olarak yükselen anıtsal neoklasik üslubun da etkisinde kalarak, klasik ve anıtsal biçimlendirmeleri modern mimarinin rasyonel ve işlevci ilkeleri doğrultusunda kullanan bir eğilimdir.

• Popülist ve Yerli: Anadolu yapı geleneğine odaklanan eğilim, ulusallığı bölgesel ve folklorik değerler ile rasyonalist ilkelerin birleşiminde aramaktadır.

İkinci Ulusal Mimari Etkisindeki Konutlar

• 1940’lara gelindiğinde dünyada milliyetçi hareketlerin artması, ekonomik dar boğazlar paralelinde ülkemizdeki yabancı mimar faaliyetlerinin de artmasına tepki olarak, yeni bir milli mimari dil arayışına gidilmiştir. Bu hareketin öncüsü Sedat Hakkı Eldem olmuş ve 1939’da gerçekleştirdiği Milli Mimari Seminerleri ile akımın duyulmasını sağlamıştır.

•Bu kez “milli mimari” arayışı geleneksel Türk Konutu’na temellendirilmiş ve tüm kamu ve sivil mimaride geleneksel konutların mimari repertuarına başvurulmuştur.

•Bu doğrultuda geniş saçaklar, kapalı çıkmalar, ritmik pencere dizileri, saçak ve çıkma konsolları bu mimarinin temel unsurları olmuştur.

•Geleneksel konuta referans vermesi nedeniyle bu dönem konutlarında Birinci Ulusal Mimari’ye göre çok daha fazla uygulanmıştır.

• İzmir özelinde 1940’ların ikinci yarısı ve 1950’ler aşında çok sayıda “aile apartmanı/kira evi” bu mimari yaklaşım ile tasarlanmıştır.

devamı

PAYLAŞ |

GEÇ DÖNEM OSMANLI MİMARİSİ

CAMİ Ağustos 22, 2021

devamı

PAYLAŞ |

MİMAR SİNAN

MİMAR SİNAN Ağustos 21, 2021

1489/1491-1588

Hayatı Hakkındaki Kaynaklar

Yazılı Kaynaklar

-Sinan Çağdaşlarının Yazdıkları

Tezkiretü’l Bünyan – Mustafa Sai Çelebi

Tezkiretü’l Ebniye – Mustafa Sai Çelebi

Tuhfetü’l Mimarin – Mustafa Sai Çelebi

-Sarayla Yazışmalar (Malzeme tedariki veya bezeme seçimi gibi konular)

-Görsel Kaynaklar

Çizimler (genellikle minyatür)

Yapılar

Çağdaşlarının Yazdıkları

“Bir gün mutlu padişahın baş mimarı Abdülmennan oğlu Sinan, güçsüz bir ihtiyar olunca (…) bu duacı Sai’den (…) hatıralarını yazmamı dilediler.” Tezkiretü’l Bünyan

“(…) vilayet-i Karaman ve bilad-i Yunan’ın devşirme oğlanlarıyla der-i devlete gelüp (1514 civarı) ve anda birkaç zaman taşrada bazı hidematda kullanılup ta ki acemi oğlanlığı payesini katedip yeniçeri olmak rütbesine erişdi.” Tuhfetü’l Mimarin

«Acemioğlanları arasında yaratılışımdaki düzgünlük nedeniyle marangozluğa heveslendim. Ustamın hizmetinde, tıpkı bir pergelin sabit ayağı gibi kararlılıkla çalışarak, (dairenin) merkezi ve çevresini gözledim. Sonra da pergelin gezen ayağı gibi kenar çizip, başka diyarları gezmeye özendim. Bir zaman padişah (1. Selim) hizmetinde Arap ve Acem diyarlarında gezip dolaşarak, her yüksek eyvandan bir köşe ve her viran zaviyeden bir kırıntı belleyip, yine İstanbul şehrine döndüm.» Tezkiretü’l Bünyan

“(…) Sultan Süleyman Han-ı Gazi devrinde yeniçeri olup Rodos (1522) ve Belgrad (1521) seferin bile idüp atlu sekbanoldukta Mohac (1526) seferine varup acemioğlanlar yayabaşılığı müyesser oldu. (…) kapuyayabaşılığı ihsan olunup ba’de zaman zenberekçibaşılık tarikiyle Alaman-ı bednihad (1532) ve sonra Diyar-ı Bagdad (15347) müyesser oldu. Andan geldikte haseki eylediler. Yine Şah-ı Cihan ile Korfoz ve Pulya ve Karaboğdan (1538) seferleri olup (…) Ol tarihte bu hakiri müstehak görüp reis-i mi’maranı dergah-ı ali eylediler.” Tezkiretü’l Ebniye

Sarayla Yazışmalar

“Başmimar’a Emir, Gönderdiğin mektupta binanın inşaat durumunu anlatarak ana kemerlerin dördünün kilitlendiğini, dördünün de kilitlenmek üzere olduğunu bildirmişsin. Ayrıca şahnişinin kubbesinin ve duvarının süslü mü yoksa sade mi olması hakkında arzumuzu öğrenmek istemişsin. Ben pencerelerin hizasına kadar çini ile kaplanmasını ve pencere üstlerine yine çini ile Fatiha Suresi yazılmasını istiyorum. Bu dediklerimi uygun gördüğün şekilde yaptır.” 12 Ağustos 1572 tarihli Divan yazısı

Başlangıç

Kayseri'nin Varnos köyünde doğmuş. (1489/1491) Taş işçiliğini Kayseri'de öğrendiği düşünülüyor. Büyük olasılıkla Rum.(Akrabalarının Kıbrıs'a gönderilmesinde sarayla yazışıyor.) Yaklaşık 24 yaşında devşirme oluyor. Taşrada Müslüman ailelerle kaldıktan sonra, saraya acem oğlanı olarak alınıyor. (1514) Marangozluk öğrenip ordu ile geziyor. Yeniçeri oluyor, rütbesi artıyor. Van Gölü için hızlıca tekne inşa edince padişahın gözüne giriyor. Kazboğan seferinde baş mimar ölüyor ve Mimar Sinan baş mimar oluyor.

Mührü

El Fakir Sinan Sermimaran-ı Hassa (Has Baş Mimarlardan Fakir Sinan)

Hassa Mimarlar Ocağı: Sarayın mimarlık topluluğu. Günümüzde Mimarlar Odası, Çevre Şehircilik Bakanlığı, Yök vb gibi.

Günümüzde mühendisler, Mimar Sinan'ın mühendis olduğunu düşünüyor. Fakat o dönemde mühendis- mimar ayrımı yoktur. Kelime köklerinde; mimar, imar eden, şenlendiren; mühendis, hendeseden geliyor, hesap eden.

Aradığı Ana Üç Değer

1.Bütüncül mekan

2.Kubbenin etkisini vurgulama

3.Kütle plastiği

Mimar Sinan belki de yeni bir şey tasarlamamıştır ama mevcudu çok iyi kompoze edip geliştirmiştir.

Zaman ilerledikçe duvarda daha fazla açıklık yapabiliyor. Işığı içeri almaya önem veriyor. İçeriye yoğun ışık aldığında karanlık ve ikincil mekan oluşmasını engelliyor. Ana mekan ve ara mekan arasına minimum taşıyıcı giriyor. Bütüncül bir üst örtü kompozisyonu ile tek bir mekan oluşturuyor.

Kubbe ile ilgili derdi var, hem yükseklik hem de mekansal olarak aşmaya çalışıyor. Ayasofya kubbesi ile yarışı vardır. Hristiyanlar Ayasofya'nın kubbesinin büyüklüğü ile Müslümanlara mesaj veriyor. Mimar Sinan da Selimiye'nin kubbesini büyük yapıyor. Ayasofya'nın kubbesi eliptik, Selimiye bir çaptan ondan büyük. Mimar Sinan insanlar mekana geldiğinde direkt kubbenin altına girip etkilensinler istiyor. Direkt girişe kubbe koyunca beden duvarı oluşuyor. Onu da sevmediği için sekizgen taşıyıcılı, kademeli cephe kullanıyor.

Minarenin ince uzun nazik olması, çift cidarlı kubbe ile iç ve dış mekanda estetik olarak istediği kubbeyi elde etmesi, mekansallaşan mihrap duvarı diğer yenilikler. (Cephede bir hareket yapmak istemesi olduğu düşünülüyor.)

“(...) birisi ‘Ayasofya kubbesi gibi bir kubbe devlet-i İslamiye’de bina olunmamıştır’ deyu kefere-i fecerenin mimar geçinenleri ‘Müslümanlara galebimiz vardır’ dirler idi. ‘Ol kadar kubbe durdurmak gayet müşkildir, nazire mümkün olsa iderler idi’ didikleri bu hakirin kalbinde ukde olup kalmış idi. (…) bu kubbe-i alinin andan altı zira kaddin ve dört zira devrin ziyade eyledim.” Tezkiretü’l Bünyan

“Ol eskiden bina olunan Üç şerefeli bir kule gibidir. Ama bunun (Selimiye’nin) minareleri hem nazik hem üçer yollu olmakla (tasarımın) gayet müşkül olduğu ukalaya malumdur.”

Yapılar

Tezkiretü’l Bünyan'a göre 344 Yapı

Tezkiretü’l Ebniye'ye göre 378 Yapı

Tuhfetü’l Mimarin'e göre 423 Yapı

İstanbul'daki önemli yapılar da %100 Mimar Sinan'ın emeği vardı. İstanbul dışındaki yapılarda ana kararlar Sinan'ın, emrindeki bir mimarı yapması için oraya gönderiyordu.

Haseki Külliyesi, Fatih

1548

İlk Mimarbaşı yapısı.

Mihrimah Sultan Külliyesi, Üsküdar

1548

İlk önemli yapısı. Eğimli bir arazi olduğundan çok yapı yok. Cami, medrese ve sübyan mektebi var. Dört fil ayaklı, son cemaat yerli cami.

Şehzade Külliyesi, Fatih

1548

Evliya Çelebi'ye göre Mimar Sinan'ın çıraklık eseridir. Kanuni'nin oğlu Şehzade Mehmet için yapılmıştır. Cami, medrese, kervansaray, tophane var.

Simetrik ve muntazamdır. Revak sayısı artmıştır.

Sinan Paşa Cami, Beşiktaş

1555-1558

Cami ile medrese aynı avluya açılıyor. Enine plan şeması. Beş açıklıklı son cemaat yeri vardır. Kubbe altı fil ayağı üzerine oturuyor. Tek minareli. Oldukça açıklıklı cephe kurgusu görülür. Tek minareli. Almaşık duvar tekniğindedir.

Süleymaniye Külliyesi, Süleymaniye

1557

Kanuni kendi adına yaptırmıştır. Bu gelenek hep vardı. O döneme kadar yapılmış en büyük külliyedir.

Kent siluetine egemen bir yere, Topkapı Sarayından önce kullanılan sarayın bahçesine yapılmıştır. Aslında eğimli bir arazi, külliye inşa edilmeden önce ilk arazi inşa edilmiştir denilebilir. Devasa istinat duvarları ile düz bir arazi elde edilmiştir. Ayrıca Mimar Sinan'ın mütevazi türbesi de bu külliyededir.

Camide; dokuz revaklı son cemaat yeri, dört minare, on şerefe (Kanuni onuncu padişah), uçan payandalarla desteklenmiş yüksek kasnaklı kubbe vardır.

Ayasofya'ya benzer. Ayasofya'nın yana açılma sorununu bu camide yaşamamak için sağlam ayaklar yapılıyor.

Semiz Ali Paşa Cami, Kırklareli

1560

Mihrap nişi çok dışarda. Cemaat hocayı göremediği için eleştiriyorlar.

Kara Ahmet Paşa Cami, Fatih

1560

Molla Çelebi Camisi, Fındıklı

1561-1562

Mekansallaşmış mihrap.

Rüstem Paşa Camisi, Fatih

1562-1563

Silindirik etkisi vardır. Yoğun çini bezelidir. Sekiz ayağa oturan büyük kubbelidir. Tek minareli.

Süleymaniye ile Rüstem Paşa Camisi silueti

Mihrimah Sultan Külliyesi, Edirnekapı

1570

Oldukça boşluklu yığma duvarı gotik mimariyi andırır. Vitray bezemelidir. Cami ve medrese birliktedir. Sekiz ayaklı kubbeye sahiptir.

Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, Kadırga

1571

Piyale Paşa Külliyesi, Kasımpaşa

1573-1574

Çok kubbeli. Ulu camileri andırır.

Selimiye Külliyesi, Edirne

1575

Mimar Sinan, Edirne'yi seviyordu.

Külliyede; cami, iki medrese, arasta vardır.

Cami merkezi plan şemasına sahiptir. Kubbe, ağırlık kuleleri ve uçan payanda ile desteklidir. Padişahın namaz kıldığı yükseltilmiş Hünkar Mahfili vardır.

Sokullu Camisi, Azap kapı

1577-1578

Şemsi Paşa Külliyesi, Üsküdar

1580

Kılıç Ali Paşa Külliyesi, Tophane

1580-1581

Atik Valide Külliyesi, Üsküdar

1583

Zal Mahmud Paşa Külliyesi, Eyüp Sultan

1584

90'lı yaşlarında yapmıştır.

Saygıyla anıyoruz...

Kaynaklar

Egli, Hans. 1997. Sinan, An Interpretation.

Goodwin, Godfrey. 1993. Sinan, Ottoman Architecture & Its Values Today.

Kuban, Doğan. 1997. Sinan’ın Sanatı ve Selimiye.

Kuban, Doğan. 2007. Osmanlı Mimarisi.

Kuzucular, Kani. içinde: Osmanlı Mimarlığı’nın 7 Yüzyılı.

Necipoğlu, Gülru. 2013. Sinan Çağı.

Sözen, Metin. 1988. Sinan, Architect of Ages.

Tanyeli, Gülsün. 1999. “Osmanlı Mimarlığı’nda Çift Örtü Sistemi”

Tanyeli Uğur. 2007. “ ‘Sinan’ın Heykelini Yapınız’ İyi de Neden ve Nasıl?” içinde: Arredamento Mimarlık 2007-05.

Tanyeli Uğur. 2008. “Sinan’ı ve Mimarlığını Nasıl Yorumlamalı?” içinde: Ege Mimarlık 2008-03.

devamı

PAYLAŞ |

Pages

TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARDA SANAT

PALEOLİTİK ÇAĞ (M.Ö 2.500.000-40.000)

Alt Paleolitik Dönem (M.Ö 2.500.000-200.000)

Orta Paleolitik Dönem (M.Ö 200.000-40.000)

Üst Paleolitik Dönem (M.Ö 40.000-12.000)

MEZOLİTİK (EPİPALEOLİTİK) ÇAĞ (M.Ö 12.000-10.000)

Mezolitik

Epipaleolitik

Genel Olarak Taş Devri

ANADOLU'DA TARİH ÖNCESİ ÇAĞLAR

Paleolitik (Eski Taş) Devir (MÖ 40.000-10.000)

Mezolitik (Orta Taş) Devir (MÖ 10.000-9.000)

Neolitik (Yeni Taş) Devir ( MÖ 9.000-7.000)

Kalkolitik (Bakır-Taş) Devir (MÖ 5500-3000)

Tunç Devri

Kalkolitik (Bronz Bakır) Devir (MÖ 5600-3500)

Anadolu’da İlk Çağ Sanatı

Asur Ticaret Kolonileri Çağı (MÖ 1900-1800)

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ MİMARİSİ

Art Nouveau (1898-1923)

Birinci Ulusal Mimari (1908-1927)

1930’lar Modernizmi (1927-1939)

İkinci Ulusal Mimari (1939-1950)

GEÇ DÖNEM OSMANLI MİMARİSİ

Lale Devri

MİMAR SİNAN

Hayatı Hakkındaki Kaynaklar

Çağdaşlarının Yazdıkları

Sarayla Yazışmalar

Başlangıç

Mührü

Aradığı Ana Üç Değer

Yapılar

Kaynaklar

ÇEVİRİ

ARŞİV

Popüler Yayınlar

ETİKETLER