1040-1157. Merkezi İran'dır. Selçuklular, Orta Asya'dan İran'a gelmeleriyle bir Sasani mimarisi ile karşılaştı. Bu mirasa kendi geleneklerinden de öğeler ekleyerek Selçuklu mimarisini ortaya çıkardılar.
Önemli hükümdarları Melikşah ve Alparslan'dır.
En önemli yenilikler eyvanlı medrese ve eyvanın cami mimarisinde de kullanılmasıdır.
Eyvan: İslam ve Türk mimarlığında kullanılan, tonoz veya kubbe örtülü çoğunlukla bir avlu veya geniş bir iç mekana açılan özelleşmiş mekanlardır. Anıtsaldır, nadiren konut mimarisinde rastlanır. Taç kapı da eyvana benzer ama mekansal değildir, daha çok kapı tarifler.
12.yy Camileri
Genellikle toprak malzemeler vardır. Kerpiç, tuğla vb. Renklendirme yaygındır. "Cuma" olarak adlandırılan camilerde cuma namazı kılmaya özen gösterirlerdi. Bir nevi ulu camiler gibi. Bir şehirdeki en büyük cami "Ulu" ve en büyük kilise "Katedral" olarak adlandırılırdı.
(Çizimler ders esnasında not almak amacıyla yapılmış hızlı eskizlerdir.)
İsfahan Cuma Camisi
Melikşah'ın veziri Nizamülmülk tarafından 1121'de yaptırılmıştır. 140x170 m boyutlarında cami ve medrese kompleksidir. Eyvanlı-medrese odalı--avlulu cami tipolojisinin en erken örneklerindendir. Emevi ve Abbasi cami geleneklerinden farklı olarak mihrap önü kubbesinde büyüme, sivri kubbeler, iki yanda kubbecikler görülür. Yine de tam olarak kubbeli örtü sistemi şekillenmemiştir.
1136'da yaptırılmıştır. 4 eyvanlı avlu tipindedir. Büyümüş mihrap önü kubbesi vardır.
Kubbe Geçiş Elemanları
Kubbe gibi dairesel planlı bir formdan genelde kare planlı duvarlara geçmek için bir ara eleman gerekliydi. Bu geçiş elemanları; Tromp, Pandantif, Türk üçgeni.
Türbeler
Türbeler, Türklerin İran'da meydana getirdiği en önemli yapı tiplerindendir. Hatta İslam mimarlığındaki türbelerin, Türklerin katkısı olduğuna dair yorumlar da vardır.
Önemli kişiler için yapılır. Ölünün bedeni zemin veya bodrum katındaki girilmeyen bir yerde toprağa gömülü olarak muhafaza edilir. Girilen kısım bu mekanın üstündedir.
Türbeler, cami veya medreseye bitişik olarak yapılabileceği gibi bağımsız bir yapı olarak da inşa edilebilir.
Çatısı dıştan kubbe biçimli (türbe) ve primidal çatı ya da konik külah biçili (kümbet) olmak üzere iki türden bahsedilebilir. Kümbetler yani kule tipi türbelerin ilk olarak Selçuklular tarafından inşa edildiği ve Orta Asya'dan Mısır'a kadar yayıldığı düşünülür. Plan şeması olarak kare planlı, çokgen planlı, dairesel planlı olarak ayrılabilir.
Sultan Sencer Türbesi
Merv'de 1157'de yaptırılmıştır.
Ruhabat Türbesi
Mümine Hatun Kümbeti
Mili Radkan Kümbeti
Horasan'dadır.
Semerkant'tadır.
Meraga'da 1147-48 tarihlerinde yapılmıştır.
