1489/1491-1588

Hayatı Hakkındaki Kaynaklar

Çağdaşlarının Yazdıkları

Kanuni kendi adına yaptırmıştır. Bu gelenek hep vardı. O döneme kadar yapılmış en büyük külliyedir.

Kent siluetine egemen bir yere, Topkapı Sarayından önce kullanılan sarayın bahçesine yapılmıştır. Aslında eğimli bir arazi, külliye inşa edilmeden önce ilk arazi inşa edilmiştir denilebilir. Devasa istinat duvarları ile düz bir arazi elde edilmiştir. Ayrıca Mimar Sinan'ın mütevazi türbesi de bu külliyededir.

1562-1563

1570

1571

1573-1574

Fetihten sonra yapı bakımından eksiklik hissediliyor ve inşa faaliyetleri başlıyor. Bir yandan yoğun bir nüfus da Anadolu'dan İstanbul'a göç ediyor. 

Birçok ticaret yolu ele geçiriliyor. Cami dışındaki yapılar da anıtsallaşıyor. Ayrıca çok zengin kişi göze batıp kelleden olabiliyor, saray mal varlığına el koyabiliyor. Bunun yerine para vakfediliyor ve Sultanın yaptıkları kadar gösterişli olmamak kaydıyla yapılar inşa ediliyor.

Camilerde geçilen açıklıklar artıyor. Bu durum, eğrisel strüktür kullanımında Roma ve Bizans etkisi ile kubbe kompozisyonlarının gelişmesiyle sağlanıyor. Açmalara karşı da ağırlık kulesi kullanımı görülüyor. Emevi ve Abbasilerde kubbe kullanımı gelişmemiştir. 

Bu dönemde medreselerde minare kullanılmaz.

1481-1486

1489

15.yy

Standart bir han.

1466-15.yy

1522

1522

1523-1524

1964

Tanımlar:

Madde 1- Tarihi anıt kavramı sadece bir mimari eseri içine almaz, bunun yanında belli bir uygarlığın,
önemli bir gelişmenin, tarihi bir olayın tanıklığını yapan kentsel ya da kırsal bir yerleşmeyi de kapsar.
Bu kavram yalnız büyük sanat eserlerini değil, ayrıca zamanla kültürel anlam kazanmış daha basit
eserleri de kapsar.
Madde 2- Anıtların korunması ve onarımı için, mimari mirasın incelenmesine ve korunmasına yardımcı olabilecek bütün bilim ve tekniklerden yararlanılmalıdır.

Amaç:

Madde 3- Anıtların korunmasında ve onarılmasındaki amaç, onları bir sanat eseri olduğu kadar, bir
tarihi belge olarak da korumaktır.

Koruma:

Madde 4- Anıtların korunmasındaki temel tutum korumanın kalıcı olması, sürekliliğinin sağlanmasıdır.
Madde 5- Anıtların korunması, her zaman onları herhangi bir yararlı toplumsal amaç için kullanmakla
kolaylaştırılabilir. Bunun için bu tür bir kullanma arzu edilir, fakat bu nedenle yapının planı, ya da
bezemeleri değiştirilmemelidir. Ancak bu sınırlar içinde yeni işlevin gerektirdiği değişiklikler
tasarlanabilir ve buna izin verilebilir.
Madde 6- Anıtların korunması, ölçeği dışına taşmamak koşuluyla çevresinin de bakımını içine
almalıdır. Eğer geleneksel ortam varsa, olduğu gibi bırakılmalıdır. Kütle ve renk ilişkilerini değiştirecek
hiçbir yeni eklentiye, yok etmeye ya da değiştirmeye izin verilmemelidir.
Madde 7- Bir anıtın tanıklık ettiği tarihin ve içinde bulunduğu ortamın ayrılmaz bir parçasıdır. Kültür
varlığının tümünün, ya da bir parçasının başka bir yere taşınmasına - anıtın korunması bunu
gerektirdiği, ya da çok önemli ulusal veya uluslararası çıkarların bulunduğu durumlar dışında - izin
verilmemelidir.
Madde 8- Anıtın tamamlayıcı öğeleri sayılan heykel, resim gibi süslemeler, ancak bunları korumanın
başka çaresi yoksa yerlerinden kaldırılabilir.

Onarım:

Madde 9- Onarım uzmanlık gerektiren bir iştir. Amacı, anıtın estetik ve tarihi değerini korumak ve
ortaya çıkarmaktır. Onarım kendine temel olarak aldığı özgün malzeme ile güvenilir belgelere saygıyla
bağlıdır. Faraziyenin başladığı yerde onarım durmalıdır; yapılması gerekli herhangi bir eklemenin
mimari kompozisyondan farkı anlaşılabilmeli ve gününün damgasını taşımalıdır. Herhangi bir onarım
işine başlamadan önce ve bittikten sonra, anıtın arkeolojik ve tarihi bir incelemesi yapılmalıdır.
Madde 10- Geleneksel tekniklerin yetersiz kaldığı yerlerde, koruma ve inşa için bilimsel verilerle ve
deneylerle geçerliliği saptanmış herhangi çağdaş bir teknik kullanılarak anıt sağlamlaştırılabilir.
Madde 11- Anıta mal edilmiş farklı dönemlerin geçerli katkıları saygı görmelidir; zira onarımın amacı
üslup birliği değildir. Bir anıt üst üste çeşitli dönemlerin izlerini taşıyorsa, alttaki dönemleri açığa
çıkarmak ancak bazı özel durumlarda yok edilen malzemenin önemi azsa, açığa çıkarılan malzeme
büyük tarihi, arkeolojik ya da estetik değer taşıyorsa ve korunma durumu böyle bir davranışı gerekli
gösterecek kadar iyi ise haklı çıkarılabilir. İlgili unsurların öneminin değerlendirilmesi ile ilgili yargıyı ve neyin yok edileceği üzerinde kararı vermek, sadece bu işi üzerine almış kimseye bırakılamaz.
Madde 12- Eksik kısımlar tamamlanırken, bütünle uyumlu bir şekilde bağdaştırılmalıdır; fakat bu
onarımın, aynı zamanda sanatsal ve tarihi tanıklığı yanlış bir biçimde yansıtmaması için, özgünden
ayırt edilebilecek bir şekilde yapılması gereklidir.
Madde 13- Eklemelere, ancak yapının ilgi çekici bölümlerine, geleneksel konumuna, kompozisyonuna,
dengesine ve çevresiyle olan bağıntısına zarar gelmediği durumlarda izin verilebilir.

Tarihi Yerler:

Madde 14- Anıtın bulundukları yerler, bütünlüğün korunması, sağlıklı kılınıp, yaşanır şekilde ortaya
konması için özel bir dikkat gerektirir. Böyle yerlerde yapılacak koruma ve onarım çalışmalarında,
daha önceki maddelerde açıklanan ilkelerden esinlenmelidir.

Kazılar:

Madde 15- Kazılar 1956 yılında UNESCO tarafından kabul edilmiş arkeolojik kazılarda uygulanması
istenilen uluslararası ilkelerle tanımlanan kararlara ve bilimsel standartlara uygun olarak yapılmalıdır.
Yıkıntılar korunmalı, mimari unsurların ve buluntuların sürekli olarak korunması için gerekli önlemler
alınmalıdır. Bundan başka, kültür varlığının anlaşılmasını kolaylaştıracak ve anlamını hiç bozmadan
açığa çıkartacak her çareye başvurulmalıdır.
Bütün yeniden inşa işlemlerinden peşinen (a priori) vazgeçilmelidir. Yalnız anastylosis'e, yani mevcut
fakat birbirinden ayrılmış parçaların bir araya getirilmesine izin verilebilir. Birleştirmede kullanılan
madde her zaman ayırt edilebilecek bir nitelikte olmalı ve bu, anıtın korunmasını sağlamak ve eski
haline getirmek için mümkün olduğunca az kullanılmalıdır.

Yayın:

Madde 16- Bütün koruma, onarım ve kazı işlerinde her zaman çizim ve fotoğraflarla açıklık kazanmış
çözüm getirici ve eleştirici raporlar halinde kesin belgeler hazırlanmalıdır.
Temizlemenin, sağlamlaştırmanın, yeniden düzenlemenin ve birleştirmenin her safhası -çalışma
sırasında ortaya çıkan, tanımlanmış biçimsel ve teknik özellikler göz önünde tutularak- raporda
gösterilmelidir. Bu belgeler bir resmi kurumun arşivine konmalı ve araştırıcılar bundan
yararlanabilmelidir. Bu raporların yayınlanması tavsiye edilir.

Prof. Dr. Cevat Erder' in çeviri metni alınmıştır.

"Bir mimari anıt artık yapıldığı amaca hizmet etmiyorsa, korunması pratik bir gereklilik olmaktan çıkar, kültürel bir görev haline gelir. Bu konuya verilen önem gelecek kuşakların kültürel olgunluğuna ve kültür mirasını koruma konusunda duyacakları ivediliğe dayanacaktır." PIERO GAZZOLA

19.yy başları, ilk olarak Fransa-İngiltere-İtalya'da koruma üzerine çalışmalar görülüyor. 1789 devrimi ile Fransız anıtlar zarar görüyor. 1830 yılında onarımlar başlıyor. Eugene Emmanuel VIOLET le DUC yürütüyor.

Anıtı tamamen tek bir üsluba kavuşturmak düşüncesidir. Fakat birçok anıta zarar vermiştir. Örneğin katedral yapımı yüzyılı aşan süreç ve başladığı-bittiği üslup farklılaşabiliyor, fakat tek bir üslup olacak diyerek diğer üsluplu bölümleri yıkıp asıl üsluba uygun inşa etmek dönem sanatçılarının katkılarını komple görmezden gelmek demektir. Bilgin Emmanuel üslup birliğini kimi uygulamalarda geri planda tutmayı başarmıştır. Vefatından sonra geride kalanlar komple aşırıya kaçmıştır. 

Düşüncenin İngiltere uygulamacısı Sir Gilbert SCOTT. Çokça dönem eki kaldırmıştır ve eleştirilmiştir. 

Diğer adıyla "Anti restorasyon". Üslup birliğine tepki olarak doğmuştur. Temelinde sanat yapıtının dokunulmazlığı yatar. 

İngiliz John RUSKIN öncüdür. Şöyle demiştir: "Zamanında konulan kurşun levha...çatıyı ve duvarı kurtaracak...Restorasyon bir yapının başına gelebilecek en büyük felakettir... Nasıl ölüleri diriltmek mümkün değilse mimarlıkta da bir zamanlar muhteşem ve güzel olanı restore etmek olası değildir..." Düşünceler Fransızcaya çevrilmiştir ve güç kazanmıştır. İtalyanca çevirisi yapılmamıştır. 

İngiltere'de Art and Craft'ın William MORRIS'i SPAB Derneğini kurmuştur ve bildiri yayınlamıştır. "...Eğer şu anda yapılmakta olan işlemler böyle sürerse, gelecek kuşaklar bu eserleri araştırmaya değer bulmayacak, ilgisiz kalacaklardır...Değişiklik yapanların kendi kişisel yargıları...Restorasyon yerine koruma..."

Görüşte pasif savunma ve biraz da kadercilik vardır.

İtalyan Luca BELTRAMI öne sürmüştür. Tarihi belgelere dayalı somut restorasyon. Belgelerin yeterliliği ve güvenirliliği eleştirilmiştir.

İtalyan Camillo BOITO ayrı bakış açılarını uzlaştırmıştır. 1883'te açıkladığı ilkeler; anıta saygı, sağlamlaştırma onarımdan onarım restoreden iyidir, yenileme ve eklerden kaçınılmalıdır fakat strüktürel bir gereklilik için farklı malzeme ile ek yapılabilir ve numaralandırılır, mevcut dönem ekleri bir şeyi kapatmıyorsa korunmalı, restorasyon proje-çizim-fotoğraf ile belgelenmeli...

Gustavo GIOVANNONI katkı sağlamıştır. Bilimsellik ve çevre dokularla birlikte korumayı savunmuştur. 1931'de Atina'da 1. Konferans yapılmıştır. Başlıca konuları; anıt kullanılmalıdır, saygı, özel mülkiyette de kamu yetkilileri koruyucudur, yapı kümeleri-pitoreksler korunmalı, çağdaş teknikler akıllıca kullanılmalı, arkeolojik parçalar yerinde korunmalı (anastilosis)

1932, Carta del Restouro.

2. Dünya Savaşı sonrası harabeleri için benimsendi. Çünkü elde sağlamlaştıracak bir şey kalmamıştır. Ulusal kimlik, bilinç ve yurtseverlik için tarihi çevre gerekliydi. 

1964, 2.Konferanstan çıkmıştır. Önemli bir tüzüktür. Tüzük birçok kez güncellenmiştir. Tüzüğü aşan günümüz koşulları için yeni oluşumlar olmuştur.

1981'de Avustralya ICOMOS tarafından yayınlanan ve Avustralya anıtlarının korunmasında izlenecek  ilke ve prosedürleri tanımlayan bir belgedir.

1982'de İslam ülkeleri tarafından Pakistan'da düzenlenmiştir. İslam tipolojileri özelinde koruma kavramı görüşülmüştür.

United Nationals Educational, Scientific and Cultural Organization. Dünya mirası listesi oldukça önemlidir.

International Council on Monuments and Sites

The International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property. Avrupa Birliği bünyesinde kurulmuştur. 

Koruma düşüncesi, yeni miraslar oluşurken gelişmeye devam ediyor...