Geç Antik Dönem olarak da adlandırılır.

Bu dönemde ilk olarak evlere ibadet yapılabilecek bölümler eklenmiştir. Kilise olarak eski yapılar kullanılmaktaydı. İlk zaman üretilen kiliseler bazilika şemasındadır. Çünkü bazilika plan şeması o dönemki yapı tipolojisi içinde kilise için en uygunuydu. Kilise şemaları bazilikadan türetmek yerine az da olsa anıt mezarlardan türetilerek dairesel de olabiliyordu. Bu şemada merkezin etrafındaki dolaşım aksına AMBRATORY deniyordu. Hristiyanlık yayıldıkça plan şeması da değişti.

Bazilikal tipteki kiliselerde apsis, transept, nef, narteks, atrium gibi bölümler bulunmaktaydı. Transept her kilisede yoktur. 

Erken dönem kiliselerinde yan taraflarda vaftizhaneler oluyordu. Daha sonraki dönemlerde o kadar vurgulu ve mekansal yapılmıyordu. Geç dönemde çan kuleleri yapılmaya başlanmıştır. Bu kuleler Bizans karakteri katar. 

Kilisede iç mekan bezemeleri önemlidir. Hz. İsa ve dini kişiliklerin yaşantılarını resmederler. İlk amaç güzelleştirmektir. Ayrıca yeni Hristiyan olmuş bir kişiye bu resimler üzerinden bilgi verirlerdi.

Kiliselerin çatısı erken dönemlerde genellikle ahşap konstrüksiyonlu beşik çatıdır. Orta nef örtüsü yan neflere göre daha yüksektir. Yükselen bölümün duvarında bulunan pencereler Klerfstorx olarak adlandırılır.

Kubbelerin oluşması, kasnakların yükselip kuleleşmesi daha çok Bizans karakteridir. 

 

Ayasofya, Bizans'ın en önemli eserlerinden birisidir. " Kutsal Hikmet" demektir. 

Günümüzde görmekte olduğumuz, aynı yere yapılan 3. Ayasofyadır. 1. 360-404 yılları arasında, 2. 415-532 aralığında kendini göstermiş ve daha sonra da yıkılmışlardır. 2. sinin yıkılış nedeni Nika Ayaklanması olarak biliniyor.

3. sü Justinianus tarafından yaptırılmıştır. Mimarları Trallesli Anthemius ve Miletoslu İsidoros. Plan şeması hem Bazilika hem de Merkezi plan şemasını barındırır. İç mekanda önemli bir mozaik sanatı vardır. Mermer kaplamalar göze çarpmaktadır. Bizans sütun başlıkları adeta danteli andırır. Fil ayağı denilen devasa düşey taşıyıcıları görülür.

İlk inşada hızlı bir şekilde yapılmıştır. Kubbesi bir kaç defa çökmüş ve tekrar inşa edilmiştir. Yapılsa da kubbede açılmalar olmuştur ve zaman zaman payandalar ile desteklenmiştir. 
Ayasofya günümüzde hala kırılgan bir yapıdır. Sebepleri inşa dönemi, süreci, genel kütle şemasının dezavantajları, yapı malzemelerinin devşirme olması ve zamanında önlem alınmamasıdır. Ayasofya dönem dönem eklentiler yapılarak sağlamlaştırılmaya çalışılıyor.

1.yy Hristiyanlığın doğuşu

293 İmparator Diocletianus'un Roma'yı ikiye bölmesi

330 Başkentin Roma'dan Byzantium'a taşınması

313 İmparator Konstantin'in Hristiyanlığı serbest bırakması

4.yy Hristiyanlığın Roma'nın resmi dini olması

476 Batı Roma'nın yıkılması

527-565 Justinianus dönemi (Bizans'ta zirve denilebilir)

532 Nika ayaklanması

532-537 3.Ayasofya'nın inşası

1054 Doğu kilisesi ile Batı kilisesinin ayaklanması