Ayasofya, Bizans'ın en önemli eserlerinden birisidir. " Kutsal Hikmet" demektir. 

Günümüzde görmekte olduğumuz, aynı yere yapılan 3. Ayasofyadır. 1. 360-404 yılları arasında, 2. 415-532 aralığında kendini göstermiş ve daha sonra da yıkılmışlardır. 2. sinin yıkılış nedeni Nika Ayaklanması olarak biliniyor.

3. sü Justinianus tarafından yaptırılmıştır. Mimarları Trallesli Anthemius ve Miletoslu İsidoros. Plan şeması hem Bazilika hem de Merkezi plan şemasını barındırır. İç mekanda önemli bir mozaik sanatı vardır. Mermer kaplamalar göze çarpmaktadır. Bizans sütun başlıkları adeta danteli andırır. Fil ayağı denilen devasa düşey taşıyıcıları görülür.

İlk inşada hızlı bir şekilde yapılmıştır. Kubbesi bir kaç defa çökmüş ve tekrar inşa edilmiştir. Yapılsa da kubbede açılmalar olmuştur ve zaman zaman payandalar ile desteklenmiştir. 
Ayasofya günümüzde hala kırılgan bir yapıdır. Sebepleri inşa dönemi, süreci, genel kütle şemasının dezavantajları, yapı malzemelerinin devşirme olması ve zamanında önlem alınmamasıdır. Ayasofya dönem dönem eklentiler yapılarak sağlamlaştırılmaya çalışılıyor.