1489/1491-1588
Hayatı Hakkındaki Kaynaklar
Yazılı Kaynaklar
-Sinan Çağdaşlarının Yazdıkları
Tezkiretü’l Bünyan – Mustafa Sai Çelebi
Tezkiretü’l Ebniye – Mustafa Sai Çelebi
Tuhfetü’l Mimarin – Mustafa Sai Çelebi
-Sarayla Yazışmalar (Malzeme tedariki veya bezeme seçimi gibi konular)
-Görsel Kaynaklar
Çizimler (genellikle minyatür)
Yapılar
Çağdaşlarının Yazdıkları
“Bir gün mutlu padişahın baş mimarı Abdülmennan oğlu Sinan, güçsüz bir ihtiyar olunca (…) bu duacı Sai’den (…) hatıralarını yazmamı dilediler.” Tezkiretü’l Bünyan
“(…) vilayet-i Karaman ve bilad-i Yunan’ın devşirme oğlanlarıyla der-i devlete gelüp (1514 civarı) ve anda birkaç zaman taşrada bazı hidematda kullanılup ta ki acemi oğlanlığı payesini katedip yeniçeri olmak rütbesine erişdi.” Tuhfetü’l Mimarin
«Acemioğlanları arasında yaratılışımdaki düzgünlük nedeniyle marangozluğa heveslendim. Ustamın hizmetinde, tıpkı bir pergelin sabit ayağı gibi kararlılıkla çalışarak, (dairenin) merkezi ve çevresini gözledim. Sonra da pergelin gezen ayağı gibi kenar çizip, başka diyarları gezmeye özendim. Bir zaman padişah (1. Selim) hizmetinde Arap ve Acem diyarlarında gezip dolaşarak, her yüksek eyvandan bir köşe ve her viran zaviyeden bir kırıntı belleyip, yine İstanbul şehrine döndüm.» Tezkiretü’l Bünyan
“(…) Sultan Süleyman Han-ı Gazi devrinde yeniçeri olup Rodos (1522) ve Belgrad (1521) seferin bile idüp atlu sekbanoldukta Mohac (1526) seferine varup acemioğlanlar yayabaşılığı müyesser oldu. (…) kapuyayabaşılığı ihsan olunup ba’de zaman zenberekçibaşılık tarikiyle Alaman-ı bednihad (1532) ve sonra Diyar-ı Bagdad (15347) müyesser oldu. Andan geldikte haseki eylediler. Yine Şah-ı Cihan ile Korfoz ve Pulya ve Karaboğdan (1538) seferleri olup (…) Ol tarihte bu hakiri müstehak görüp reis-i mi’maranı dergah-ı ali eylediler.” Tezkiretü’l Ebniye
Sarayla Yazışmalar
“Başmimar’a Emir, Gönderdiğin mektupta binanın inşaat durumunu anlatarak ana kemerlerin dördünün kilitlendiğini, dördünün de kilitlenmek üzere olduğunu bildirmişsin. Ayrıca şahnişinin kubbesinin ve duvarının süslü mü yoksa sade mi olması hakkında arzumuzu öğrenmek istemişsin. Ben pencerelerin hizasına kadar çini ile kaplanmasını ve pencere üstlerine yine çini ile Fatiha Suresi yazılmasını istiyorum. Bu dediklerimi uygun gördüğün şekilde yaptır.” 12 Ağustos 1572 tarihli Divan yazısı
Başlangıç
Kayseri'nin Varnos köyünde doğmuş. (1489/1491) Taş işçiliğini Kayseri'de öğrendiği düşünülüyor. Büyük olasılıkla Rum.(Akrabalarının Kıbrıs'a gönderilmesinde sarayla yazışıyor.) Yaklaşık 24 yaşında devşirme oluyor. Taşrada Müslüman ailelerle kaldıktan sonra, saraya acem oğlanı olarak alınıyor. (1514) Marangozluk öğrenip ordu ile geziyor. Yeniçeri oluyor, rütbesi artıyor. Van Gölü için hızlıca tekne inşa edince padişahın gözüne giriyor. Kazboğan seferinde baş mimar ölüyor ve Mimar Sinan baş mimar oluyor.
Mührü
El Fakir Sinan Sermimaran-ı Hassa (Has Baş Mimarlardan Fakir Sinan)
Hassa Mimarlar Ocağı: Sarayın mimarlık topluluğu. Günümüzde Mimarlar Odası, Çevre Şehircilik Bakanlığı, Yök vb gibi.
Günümüzde mühendisler, Mimar Sinan'ın mühendis olduğunu düşünüyor. Fakat o dönemde mühendis- mimar ayrımı yoktur. Kelime köklerinde; mimar, imar eden, şenlendiren; mühendis, hendeseden geliyor, hesap eden.
Aradığı Ana Üç Değer
1.Bütüncül mekan
2.Kubbenin etkisini vurgulama
3.Kütle plastiği
Mimar Sinan belki de yeni bir şey tasarlamamıştır ama mevcudu çok iyi kompoze edip geliştirmiştir.
Zaman ilerledikçe duvarda daha fazla açıklık yapabiliyor. Işığı içeri almaya önem veriyor. İçeriye yoğun ışık aldığında karanlık ve ikincil mekan oluşmasını engelliyor. Ana mekan ve ara mekan arasına minimum taşıyıcı giriyor. Bütüncül bir üst örtü kompozisyonu ile tek bir mekan oluşturuyor.
Kubbe ile ilgili derdi var, hem yükseklik hem de mekansal olarak aşmaya çalışıyor. Ayasofya kubbesi ile yarışı vardır. Hristiyanlar Ayasofya'nın kubbesinin büyüklüğü ile Müslümanlara mesaj veriyor. Mimar Sinan da Selimiye'nin kubbesini büyük yapıyor. Ayasofya'nın kubbesi eliptik, Selimiye bir çaptan ondan büyük. Mimar Sinan insanlar mekana geldiğinde direkt kubbenin altına girip etkilensinler istiyor. Direkt girişe kubbe koyunca beden duvarı oluşuyor. Onu da sevmediği için sekizgen taşıyıcılı, kademeli cephe kullanıyor.
Minarenin ince uzun nazik olması, çift cidarlı kubbe ile iç ve dış mekanda estetik olarak istediği kubbeyi elde etmesi, mekansallaşan mihrap duvarı diğer yenilikler. (Cephede bir hareket yapmak istemesi olduğu düşünülüyor.)
“(...) birisi ‘Ayasofya kubbesi gibi bir kubbe devlet-i İslamiye’de bina olunmamıştır’ deyu kefere-i fecerenin mimar geçinenleri ‘Müslümanlara galebimiz vardır’ dirler idi. ‘Ol kadar kubbe durdurmak gayet müşkildir, nazire mümkün olsa iderler idi’ didikleri bu hakirin kalbinde ukde olup kalmış idi. (…) bu kubbe-i alinin andan altı zira kaddin ve dört zira devrin ziyade eyledim.” Tezkiretü’l Bünyan
“Ol eskiden bina olunan Üç şerefeli bir kule gibidir. Ama bunun (Selimiye’nin) minareleri hem nazik hem üçer yollu olmakla (tasarımın) gayet müşkül olduğu ukalaya malumdur.”
Yapılar
Tezkiretü’l Bünyan'a göre 344 Yapı
Tezkiretü’l Ebniye'ye göre 378 Yapı
Tuhfetü’l Mimarin'e göre 423 Yapı
İstanbul'daki önemli yapılar da %100 Mimar Sinan'ın emeği vardı. İstanbul dışındaki yapılarda ana kararlar Sinan'ın, emrindeki bir mimarı yapması için oraya gönderiyordu.
Haseki Külliyesi, Fatih
1548
İlk Mimarbaşı yapısı.
1548
İlk önemli yapısı. Eğimli bir arazi olduğundan çok yapı yok. Cami, medrese ve sübyan mektebi var. Dört fil ayaklı, son cemaat yerli cami.
1548
Evliya Çelebi'ye göre Mimar Sinan'ın çıraklık eseridir. Kanuni'nin oğlu Şehzade Mehmet için yapılmıştır. Cami, medrese, kervansaray, tophane var.
Sinan Paşa Cami, Beşiktaş
1555-1558
Cami ile medrese aynı avluya açılıyor. Enine plan şeması. Beş açıklıklı son cemaat yeri vardır. Kubbe altı fil ayağı üzerine oturuyor. Tek minareli. Oldukça açıklıklı cephe kurgusu görülür. Tek minareli. Almaşık duvar tekniğindedir.
Süleymaniye Külliyesi, Süleymaniye
1557
Kent siluetine egemen bir yere, Topkapı Sarayından önce kullanılan sarayın bahçesine yapılmıştır. Aslında eğimli bir arazi, külliye inşa edilmeden önce ilk arazi inşa edilmiştir denilebilir. Devasa istinat duvarları ile düz bir arazi elde edilmiştir. Ayrıca Mimar Sinan'ın mütevazi türbesi de bu külliyededir.
Camide; dokuz revaklı son cemaat yeri, dört minare, on şerefe (Kanuni onuncu padişah), uçan payandalarla desteklenmiş yüksek kasnaklı kubbe vardır.
Ayasofya'ya benzer. Ayasofya'nın yana açılma sorununu bu camide yaşamamak için sağlam ayaklar yapılıyor.
Semiz Ali Paşa Cami, Kırklareli
1560
Kara Ahmet Paşa Cami, Fatih
1560
Molla Çelebi Camisi, Fındıklı
1561-1562
Mekansallaşmış mihrap.
1562-1563
Mihrimah Sultan Külliyesi, Edirnekapı
1570
Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, Kadırga
1571
1573-1574
Selimiye Külliyesi, Edirne
1575
Mimar Sinan, Edirne'yi seviyordu.
Külliyede; cami, iki medrese, arasta vardır.
Cami merkezi plan şemasına sahiptir. Kubbe, ağırlık kuleleri ve uçan payanda ile desteklidir. Padişahın namaz kıldığı yükseltilmiş Hünkar Mahfili vardır.
Sokullu Camisi, Azap kapı
1577-1578
1580
1580-1581
Atik Valide Külliyesi, Üsküdar
1583
1584
90'lı yaşlarında yapmıştır.
Saygıyla anıyoruz...
Kaynaklar
Egli, Hans. 1997. Sinan, An Interpretation.
Goodwin, Godfrey. 1993. Sinan, Ottoman Architecture & Its Values Today.
Kuban, Doğan. 1997. Sinan’ın Sanatı ve Selimiye.
Kuban, Doğan. 2007. Osmanlı Mimarisi.
Kuzucular, Kani. içinde: Osmanlı Mimarlığı’nın 7 Yüzyılı.
Necipoğlu, Gülru. 2013. Sinan Çağı.
Sözen, Metin. 1988. Sinan, Architect of Ages.
Tanyeli, Gülsün. 1999. “Osmanlı Mimarlığı’nda Çift Örtü Sistemi”
Tanyeli Uğur. 2007. “ ‘Sinan’ın Heykelini Yapınız’ İyi de Neden ve Nasıl?” içinde: Arredamento Mimarlık 2007-05.
Tanyeli Uğur. 2008. “Sinan’ı ve Mimarlığını Nasıl Yorumlamalı?” içinde: Ege Mimarlık 2008-03.
