TÜRK BEZEME SANATI TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ

Temmuz 24, 2016


TÜRK BEZEME SANATI TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ

Asırlar boyu çok geniş bir alana yayılmış olan Türk boylarının uzun yıllar farklı toplum ve medeniyetlerle yapmış oldukları çeşitli sanat ilişkileri nedeniyle bugün Türk bezeme sanatlarında kullanılan motifler hayli zengin bir kültür medeniyetine sahiptir. Türkler bulundukları kültürün sanatlarından etkilendikleri kadar sanat anlayışlarının da tesiri altında mahalli süsleme yön vererek yeni ve değişik üslupların doğmasına neden olmuştur. Hun, Göktürk, Selçuklu, İlhanlı, Timurlu ve Osmanlı dönemini içeren hayli uzun bir süre içerisinde pek çok sanat eserinin meydana getirildiği görülmektedir. 

Süslemenin ana unsurlarından olan motiflerin büyük bir özellik taşıdığı ve bezeme sanatının temelini teşkil ettiği görülür. Motifler kültür ve sanat alnında çoğu kez toplulukların, gelenek ve göreneklerin, zevk, anlayış ve inançların ifadesidir. Bu kavramlar kendi içerisinde gelişip üsluplaşarak o milletin sanat simgesi ve temsilcisi olmuşlardır.

Anadolu Selçuklu Devleti'nden itibaren meydana getirilen sanat eserlerinin bütün ürünlerinde etkili bir üslup anlayışı dikkati çeker. Kullanılan motifler arasında Uzak doğu kökenli hatai ve rumiler Selçuklulardan itibaren bütün Osmanlı süsleme sanatının son dönemlerine kadar devamlı uygulanan klasik süsleme motifleridir. Bunların yanında yine Selçuklularda bolca kullanılan geometrik motiflerin yanında geçmelerin de 15. ve 17. yy Osmanlı süslemelerinde önemli bir yeri vardır. 15. yy sonlarına doğru Çin bulutu ve Çin temai bütün bezeme ürünlerinde kendini gösterir. İlk örneklerini Uygur klasiklerinde gördüğümüz ve Selçuklularda bolca kullanılan münhaninin 15. yy'dan sonra ortadan kalktığı görülür. 16. yy'ın ilk yarısında hatai denilen çiçek ve yaprakların değişik yorumlar altında ele alınarak saz yolu uslübünu meydana getirdiği görülür. 16. yy ortalarına doğru sanat nakkaşlarından müzehhip Kara Memi tarafından meydana getirilen gözlemci natüralist bir üslup altında yapılan pek çok eser Osmanlı sanatının en parlak dönemidir. Türk sanatında Batı etkisi 17. yy ortalarında kendini gösterir. Klasik motiflerin bu dönemde giderek özelliklerini kaybettiği görülür. Süsleme anlamında bir yandan eski motifler kullanılırken bir taraftan natüralist anlamda değerlendirilen çiçek buketlerine yer verilmeye başlanır. 18. yy'da bu etki giderek artmış ve yerel tesirlerin altında Türk rokokosu adı verilen yepyeni bir süsleme tarzı meydana gelmiştir. Bu üslupta çiçek ve yapraklarından oluşan çelenk biçiminde süslemeler, kurdele ve fiyonklarla bezeli gül sepetleri çoğunluktadır. Bu dönemde bezeme dünyasına zeytin, meşe, defne ve maydanoz yaprakları gibi yepyeni motif türlerinin girdiği dikkati çeker. 19. yy sonlarına doğru tekrar klasik motiflerin kullanıldığı eski düzenleme tarzına uygun çalışmaların yapılmasında gayret gösterilmişse de bunda başarılı olunamamış ve Türk-Osmanlı bezeme sanatının neo-klasik denilen akım ile son yıllara kadar uzanan bir duraklama dönemine girmiştir...

BENZER İÇERİKLER

0 yorumlar