Bu kanun yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların; plân, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.

"plân", "fen", "sağlık" ve "çevre" şartlarına uygunluk:

Plan şartlarına uygunluk, yerleşme yerlerinin bütününde plan ile getirilen hükümlere (plan şartlarına) uygunluğu ifade eder.

Plan şartlarına uygunluğun bir anlamı da "alt ölçekli planların", "üst ölçekli planlar "a, uygun olmasıdır.

Bu şart ile yerleşme planlaması sonucu elde edilen imar planı ve bu plana uygun olarak, projesine göre yapılacak yapıların, mevzuatın öngördüğü "teknik şartlar''a haiz olması amaçlanmaktadır.

Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların, sağlık konusunda düzenlenmiş bulunan kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygunluğu anlamına gelir. Yapı projelerinin, sağlıklı yaşamaya imkan verecek bir şekilde hazırlanması ve yapı malzemelerinin standartlara uygunluğu da anlaşılır. Projelerin, yapının gün ışığı almasına, aydınlanmasına, havalanmasına ve rutubetten korunmasına imkân vermesi ve yapı malzemelerinin ses ve gürültüyü azaltıcı nitelikte olması bu meyanda sayılabilir.

Çevre şartlarına uygunluk, hem yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların, mekan itibariyle yürürlükteki mevzuat hükümlerine; hem de yapıların, proje itibariyle o çevredeki "doğal", "kültürel" ve "tarihi" dokuya uygun olması ve bunlara zarar vermemesi amaçlanmaktadır.

Özetle denilebilir ki “imar”, fiziksel mekanın düzenlenmesi ve mekandaki yapılaşma faaliyetleridir.

"Bayındır" sözcüğü ise, gelişip güzelleşmesi, yaşayış şartlarının uygunlaştırılması için üzerinde çalışılmış olan (yer) anlamındadır.

“İmar faaliyetleri”; insan, toplum ve fiziksel çevreyi yakından ilgilendiren ve etkileyen hareketlerdir. Bu nedenle de bu hareketlerin "zorlayıcı", "kısıtlayıcı", ve "yönlendirici" nitelikte olan yasa hükümleri ve yönetsel kararların sınırları içinde kalması zorunludur. Bu durum imar faaliyetlerine "kurallaştırılmış", "sınırlanmış" ve "yönlendirilmiş " bir nitelik verir.

"Yerleşme yeri"; bir ya da birden çok kişinin, belediye ve mücavir alan sınırı içinde veya dışında belirli bir yerde "geçici" veya "sürekli" olarak oturması, yaşaması ve faaliyet göstermesi için seçilen ve düzenlenen yerdir.

Dünyanın her yerinde olduğu gibi ülkemizde de şehirlerin ve yerleşim alanlarının planlı ve düzenli oluşu toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel yaşantısının aynasıdır. Hızlı nüfus artışı, köyden şehre göçün kontrol edilememesi sonucu ortaya çıkan düzensiz şehirleşme, gecekondulaşma ve bunların yarattığı sorunlar ile bu sorunların çözümü için gerekli her türlü tedbirin alınması ihtiyacı imar kanununda bugünün ve yarının ihtiyaçlarına cevap verebilecek değişiklikler yapılmasını gerektirmiştir.

Unutulmamalıdır ki gereksinim yaratıcı çabayı meydana çıkaran bir unsurdur.

Onaylı halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olan, varsa bölge ve çevre düzeni planlarına uygun olarak hazırlanan ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve sorunlarının çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen, detaylı bir rapor ile açıklanan ve raporu ile bir bütün olan plandır.

Nazım imar planları, bir tek belediye sınırları ile mücavir alanlarını kapsayabileceği gibi, birden çok belediye ve mücavir alan sınırlarını da kapsayabilir.

Onaylı halihazır haritalar üzerine, varsa kadastral durumu işlenmiş olan ve nazım imar planına uygun olarak hazırlanan ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına temel olacak uygulama etaplarını ve esaslarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren ve 1/1000 ölçekte düzenlenen raporuyla bir bütün olan plandır.

Uygulama imar planları, nazım imar planlarının büyütülmüş kopyaları değildir. Bu planlar koruma ve kullanma kararları ve önlemleriyle ayrıntılı olan ve farklılıkları hayata geçiren planlardır.

Belde halkının sosyal ve kültürel gereksinimlerini karşılamayı, sağlıklı ve güvenli çevre oluşturmayı, yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen ve bu amaçla beldenin ekonomik, demografik, sosyal, kültürel, tarihsel, fiziksel özelliklerine ilişkin araştırmalara ve verilere dayalı olarak hazırlanan, kentsel yerleşme ve gelişme eğilimlerini alternatif çözümler oluşturmak suretiyle belirleyen, arazi kullanımı, koruma, kısıtlama kararları, örgütlenme ve uygulama ilkelerini içeren pafta rapor ve notlardan oluşan belgedir. 

1-Halihazır haritası bulunmayan yerleşim yerlerinin halihazır haritaları belediyeler veya valiliklerce yapılır ya da yaptırılır. Bu haritaların onama mercii belediyeler ve valiliklerdir. Onanan haritaların bir nüshası Bakanlığa, diğer bir nüshası da tapu dairesine gönderilir.

2-Son nüfus sayımında, nüfusu 10.000'i aşan yerleşmelerin tümünde imar planı yapılması zorunludur.

Nüfusu bundan az olan yerlerde imar planının yapılıp yapılmamasına belediye meclisi karar verir. Mevcut imar planları yürürlüktedir.

3-Mevcut planlar yerleşmiş nüfusa yetersiz durumda ise ya da yeni yerleşme alanlarının derhal kullanmaya açılması gerekiyorsa, belediyeler veya valiliklerce yapılacak mevzii imar planlarına ya da imar planı olmayan yerler de Bakanlıkça hazırlanacak yönetmelik esaslarına göre uygulama yapılır.

4-İmar planlarının hazırlanmasında mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluk esası aranır.

1-Belediye sınırları içinde kalan yerlerin imar planları;

a-İlgili belediyelerce yapılır ya da yaptırılır.

      b-Belediye meclisince onaylanarak yürürlüğe girer.

      c-Bu planlar, belediye başkanlığınca saptanan ilan yerlerinde onay tarihinden itibaren bir ay süreyle ilan edilir.

      d-Bu bir aylık süre içinde planlara itiraz edilebilir.

      e-İtirazlar, incelenmek üzere Belediye Başkanlığınca belediye meclisine gönderilir. Belediye Meclisi, itirazları ve planları on beş gün içinde inceleyerek kesin karara bağlar.

2-Belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerin imar planları;

       a-Valilik ya da ilgilisince yapılır ya da yaptırılır.

       b-Valilikçe uygun görüldüğü takdirde onaylanarak yürürlüğe girer.

       c-Bu planlar valilikçe saptanan ilan yerlerinde onay tarihinden itibaren bir ay süreyle ilan edilir.

       d-Bu süre içinde planlara itiraz edilebilir. İtirazlar valiliğe yapılır.

       e-Valilik itirazları ve planları inceleyerek on beş gün içerisinde kesin karara bağlar.

3-Gerek belediye meclisince, gerek valilikçe onaylanmış planlarda yapılacak değişiklikler de yukarıdaki usullere tabidir.

4-Kesinleşen imar planlarının bir örneği Bakanlığa gönderilir.

5-Kesinleşmiş imar planları alenidir. Belediye Başkanlığı veya vali, imar planının tamamını ya da bir bölümünü örnekler ve kitapçıklar haline getirerek isteyenlere, belirlenen ücret karşılığında verirler.

6-Kesinleşmiş planları Bakanlık ilgili belediyelere ve valiliklere tebliğ eder. Bu şekilde imar planları yürürlüğe girmiş olup uygulanması zorunludur.

Her tür ve ölçekteki planın ihtiyaca cevap vermediği veya uygulamasının mümkün olmadığı ya da sorun yarattığı durumlar ile üst ölçek plan kararlarına uygunluğunun sağlanması amacıyla planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek bir kısmının yenilenmesi sonucu elde edilen plandır.

Revizyon imar planı ölçeği: 1/50000 ile 1/1000 arasında değişir.

Plan ana kararlarını, sürekliliğini, bütünlüğünü, teknik ve sosyal donatı dengesini bozmayacak nitelikte, bilimsel, nesnel ve teknik gerekçelere dayanan, kamu yararının zorunlu kılması halinde yapılan plan düzenlemeleridir.

Uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir yanlışlık, “Revizyon İmar Planı” niteliğindeki bir planlama işinin “İmar Planı Değişikliği” olarak değerlendirilerek işlem yapılmasıdır. Nitelik olarak birbirlerinden farklıdırlar.

İmar planı değişikliği; imar planı sınırları içinde arazi kullanışlarının büyüklüğünde, konumunda, yoğunluğunda veya ulaşım sisteminde, imar planı ana kararlarını bozmayacak biçimde yerel olarak farklılık getiren planlardır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, kat artırımı yoluyla veya yeşil alan, park, bahçe gibi kullanımları konut, ticaret ve diğer kullanımlara dönüştürmesi suretiyle yoğunluk artışına yol açan planlama işlemleri, imar planı değişikliği kapsamında kalmamaktadır. Bu tür işlemeler, plan ana kararlarını etkilemekte ve nazım imar planının da yeniden ele alınmasını zorunlu kılmakta ve de “Revizyon İmar Planı” kapsamına girmektedir.

Belde: Belediyesi bulunan yerleşim yerini ifade eder.

Mahalle: Belediye sınırları içinde, ihtiyaç ve öncelikleri benzer özellikler gösteren ve sakinleri arasında komşuluk ilişkisi bulunan idarî birimi ifade eder.

Belediye: Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisini ifade eder.

Belediye: İl ve ilçelerle, nüfusu 5000 den çok olan yerleşim birimlerinde oturanların ortak gereksinimlerini sağlayan kamu tüzel kişiliğindeki yerel yönetim örgütü olarak da tanımlanabilir. 

Belediyelerin kuruluşu nerede kurulup nerelerde kurulamayacağı ile ilgili olarak:

1) Nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilir.

2) İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur.

3) İçme ve kullanma suyu havzaları ile sit ve diğer koruma alanlarında belediye kurulamaz.

4) Birbirlerine 5.000 metreden daha yakın olan yerleşim yerlerinde belediye kurulamaz.

5) Köylerin veya muhtelif köy kısımlarının birleşerek belediye kurabilmeleri için meskûn sahalarının, merkez kabul edilecek yerleşim yerinin meskûn sahasına azami 5.000 metre mesafede bulunması ve nüfusları toplamının 5.000 ve üzerinde olması gerekir.

6) Yeni iskân nedeniyle oluşturulan ve nüfusu 5.000 ve üzerinde olan herhangi bir yerleşim yerinde, İçişleri Bakanlığının önerisi üzerine müşterek kararnameyle belediye kurulabilir.

Büyükşehir belediyesi: En az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan; kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; idarî ve malî özerkliğe sahip ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisini ifade eder. En az üç ilçe belediyesini kapsayan şehirlere büyükşehir denilmektedir. 

İlçe belediyesi: Büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçe belediyesini ifade eder.

İlk kademe belediyesi: Büyükşehir belediye sınırları içinde ilçe kurulmaksızın oluşturulan ve Büyükşehir ilçe belediyeleriyle aynı yetki, imtiyaz ve sorumluluklara sahip belediyeyi ifade eder.

Nazım imar planını (1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki) yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak,

Nazım imar planının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmayan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmak veya yaptırmak,

İlçe belediyelerinin nazım plana uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar planlarını bu planlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon planlarını ve imar ıslah planlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek,

Kanunlarla büyükşehir belediyesine verilmiş görev ve hizmetlerin gerektirdiği proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili her ölçekteki imar planlarını, parselasyon planlarını ve her türlü imar uygulamasını yapmak ve ruhsatlandırmak,

Büyükşehir ve mücavir alanların bütününü kapsayacak büyükşehir imar yönetmeliğini düzenlemek ve büyükşehir belediye meclisinin onayına sunmak.

Büyükşehir Belediyesinin üç önemli organı vardır. 

Bunlar:

1)   Büyükşehir Belediye Meclisi

2)   Büyükşehir Belediye Encümeni

3)   Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Bunlardan meclis ve encümen müzakere ve karar organı, başkan ise icra organıdır.

Büyükşehir Belediye Meclisi

Büyükşehir belediye meclisi, büyükşehir belediyesinin karar organıdır ve ilgili kanunda gösterilen esas ve usullere göre seçilen üyelerden oluşur. Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye meclisinin başkanı olup; büyükşehir içindeki diğer belediyelerin başkanları, büyükşehir belediye meclisinin doğal üyesidir. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediye meclisleri ile bunların çalışma usul ve esaslarına ilişkin diğer hususlarda belediye kanunu hükümleri uygulanır.

Büyükşehir Belediye Encümeni

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin her yılın ilk olağan toplantısında kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. Belediye başkanının katılamadığı toplantılarda, encümen toplantılarına genel sekreter başkanlık eder.

Büyükşehir Belediye Başkanı

Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediyesi sınırları içindeki seçmenler tarafından 5 yıl için seçilir. Büyükşehir belediye başkan vekili, belediye kanunundaki usullere göre belirlenir. Ancak, büyükşehir kapsamındaki ilçe ve ilk kademe belediye başkanları büyükşehir belediye başkan vekili olamaz.