MİMARLIK OKULU - Mimari Blog

ORTAÇAĞ ALETLERİYLE KALE İNŞA EDEBİLİR MİYİZ?

DENEYSEL ARKEOLOJİ Nisan 13, 2023

devamı

PAYLAŞ |

DEPREM ETKİSİNDE KÜLTÜREL MİRAS

DEPREM YÜKÜ Mart 10, 2023

devamı

PAYLAŞ |

TARİHÎ KENTSEL PEYZAJA İLİŞKİN TAVSİYE KARARI

İMAR/YÖNETMELİK Mart 09, 2023

Önceki bir yazıda bu konu örnekleri ve özet olarak ele alınmıştı.

Fakat tam metnin de incelenmesi faydalı olacaktır.

Gerekçe

Tarihî kentsel alanların nesiller tarafından şekillendirilen ortak kültür mirasımızın en zengin ve çeşitli tezahürleri arasında yer aldığını ve zaman ve mekân içinde insanlığın çabalarının ve emellerinin önemli bir tanıklığını oluşturduklarını dikkate alarak,

Kentsel mirasın birbirinin ardılı olan ve yaşayan kültürlerin ürettiği değerlerin tarihsel bir katmanı tarafından belirlenen insanlık için sosyal, kültürel ve ekonomik birer değer olduğunu ve kendi çeşitliliği içinde kabul görmüş gelenek ve deneyimlerin birikimi olduğunu yeniden dikkate alarak,

Kentleşmenin insanlık tarihinde benzeri görülmemiş bir ölçekte ilerlemekte olduğunu ve bunun yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde kullanılması gereken dünya çapında bir sosyo¬ekonomik değişim ve gelişime neden olduğunu da göz önünde bulundurarak,

Yaşayan kentlerin dinamik doğasını kabul ederek,

Ancak, toplumsal değerler üzerindeki derin etkisiyle kentsel mirasın parçalanmasına ve bozulmasına sebep olabilecek şekilde hızlı ve çoğu zaman kontrolsüzce ortaya çıkan gelişmelerin dünyanın her yerinde kentsel alan ve ortamları dönüştürdüğünü saptayarak,

Böylece, doğal ve kültürel mirasın korumasını desteklemek amacıyla tarihî kentsel alanların korunması, yönetimi ve planlama stratejilerini yerel gelişim süreçlerine ve kentsel planlamaya entegre edilmesi gerektiğini, örneğin çağdaş mimari ve altyapı geliştirme süreçlerinin bir peyzaja uygulanması yaklaşımının kentsel kimliğin sürdürülebilmesine yardımcı olacağını dikkate alarak,

Sürdürülebilir kalkınma ilkesinin mevcut kaynakların korunmasını sağladığını, kentsel mirasın etkin korumasının ve sürdürülebilir yönetimin gelişmenin ön koşulu olduğunu dikkate alarak,

Tarihsel alanların korunmasına ilişkin hâlâ geçerli olan sözleşmeler, tavsiye kararları ve bildirgelerin oluşturduğu bir dizi standart belirleme belgelerini bir kez daha teyit ederek,

Ancak, demografik değişimler, küresel piyasaların serbestleşmesi ve merkezi yönetimden uzaklaşmanın yanı sıra kitle turizmi, mirasın piyasa tarafından sömürülmesi ve iklim değişiklikleri süreçleri altında koşulların değiştiğini ve kentlerin 1976’da tarihi alanlarla ilgili son UNESCO tavsiye kararının ( Tarihî Alanların Korunması ve Çağdaş Rolleri Konusunda Tavsiye Kararı) kabul edildiği zaman var olmayan gelişme baskılar ve değişimlere maruz kaldığını saptayarak,

Dünya çapındaki politika ve uygulamalara yön verilmesinde yararlı olan, yerel girişimcilerin ve uluslararası toplantıların ortak aklı sayesinde, kültür ve miras kavramlarının ve bunların yönetimi konusundaki yaklaşımların evrimini de saptayarak,

Mevcut uluslararası enstrümanlarda belirtilen standartlar ile prensiplerin uygulanmasını desteklemeyi ve geliştirmeyi isteyerek,

Oturumda bir gündem maddesi olarak beliren, tarihî kentsel tasarımın kentsel mirasın korunmasında bir yaklaşım olması konusundaki öneriler daha önce yapılarak,

Otuz beşinci oturumunda, bu konunun Üye Devletlere Tavsiye Kararı olarak sunulmasına karar vererek,

(9 Kasım 2011) tarihinde işbu Tavsiye Kararını kabul etmiştir. Genel Konferans, Üye Devletlerin Tavsiye Kararı’nda ortaya konan ilke ve normları, kendi egemenlik sınırlarında ve yargı yetkileri altında uygun hukukî kurumsal çerçeve ve tedbirlerle kanunlaştırmasını önerir.

Genel Konferans, Üye Devletlerin yerel, ulusal ve bölgesel otoriteler ile kentsel alanların ve bu alanların içerisinde bulunduğu daha geniş coğrafi ortamın korunması ve yönetimiyle ilgili kurum, yerel hizmet birimleri, kuruluşlar, örgütler ve derneklerin dikkatini bu Tavsiye Kararına çekmesini önerir.

Giriş

1. Bizim zamanımız, tarihteki en büyük insan göçünün şahididir. Bugün, dünya nüfusunun yarıdan fazlası kentsel alanlarda yaşamaktadır. Kentsel alanların; büyüme motorları, girişimcilik ve yaratıcılık merkezleri olarak önemi her geçen gün artmaktadır. Kentler, istihdam ve eğitim fırsatları sağlamakta, insanların gelişen ihtiyaçlarına ve isteklerine cevap vermektedirler.

2. Bununla birlikte, hızlı ve kontrolsüz kentleşme çoğu zaman sosyal ve alansal bölünmüşlük, kentsel ortamın ve bunu çevreleyen kırsal çevrenin kalitesinin ciddi bir şekilde bozulmasıyla sonuçlanmaktadır. Bu durum özellikle aşırı inşaat yoğunluğundan, standartlaşmış ve aynı tarz binalardan, kamu alanı ve donatılarının kaybından, yetersiz altyapıdan, aşırı yoksulluktan, sosyal soyutlanmadan ve iklime dayalı felaketler riskinin artmasından kaynaklanmaktadır.

3. Somut ve somut olmayan bileşenleriyle kentsel miras, kentsel alanların yaşanabilirliğini arttırmada temel bir kaynak oluşturur ve değişen küresel çevrede ekonomik kalkınma ile sosyal uyumu pekiştirir. İnsanlığın geleceği, kaynakların etkin planlaması ve yönetimine dayalı olduğundan kaynakları koruma, kentsel büyüme ile yaşam kalitesi arasında sürdürülebilir temelde bir dengeyi yakalamaya çalışan bir strateji olmuştur.

4. Son elli yılda, kentsel mirasın korunması, bütün dünyada, önemli bir kamu sektörü politikası olarak ortaya çıkmıştır. Bu, paylaşılan değerlerin korunması ve tarihî mirastan yararlanma ihtiyacına bir cevap niteliğindedir. Bununla birlikte, mimari eserlere dair vurgunun kentsel değerlerin korunmasındaki sosyal, kültürel ve ekonomik süreçlerin önemine ilişkin daha geniş bir farkındalığa kayması, mevcut politikaları uyarlamak ve bu vizyona hitap edecek yeni araçları oluşturmak için bir eylemle eşleştirilmelidir.

5. Bu Tavsiye Kararı, bütün sürdürülebilir kalkınmanın daha geniş hedefleri içinde, kentsel mirasın korunması stratejilerinin daha iyi bir şekilde entegre edilmesi ve düzenlenmesi ihtiyacına hitap eder ki bunun amacı insanların yaşadığı çevreyi korumayı ve kalitesini geliştirilmeyi amaçlayan kamusal ve özel etkinliklerin desteklenmesidir. Tavsiye Kararı, tarihsel alanların fiziksel formlarındaki karşılıklı ilişkileri, uzamsal düzenleme ve bağlantıyı, doğal özellikleri ve yerleşimlerini ve kendi sosyal, kültürel ve ekonomik değerlerini göz önünde bulundurularak, kendi geniş kentsel bağlamlarında tarihsel alanları ayırt edecek, koruyacak ve yönetecek bir peyzaj yaklaşımı önerir.

6. Bu yaklaşım, kentsel gelişim sürecinde rolü bulunan çok sayıda yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası, kamusal ve sivil aktörleri içeren politikacılar ile yönetişim çevrelerine hitap etmektedir.

7. Bu Tavsiye Kararı; kavramlarının, ilkelerinin ve koruma uygulamasının önemini ve geçerliliğini kabul etmiş önceki dört UNESCO Tavsiye Kararına bağlı olarak inşa edilmiştir. Bunun yanında, çağdaş temel koruma sözleşmeleri ve bildirgeleri, kültürel ve doğal miras konusunun birçok boyutuna hitap etmekte ve işbu Tavsiye Kararına temel teşkil etmektedir.

I. Tanımlama

8. Tarihî kentsel peyzaj, daha geniş bir kentsel bağlam ve coğrafi mekânı kapsayabilmesi için "tarihî merkez" ya da "külliye" kavramının ötesine uzanan, tarihsel düzlemin kültürel ve doğal değerleri ve nitelikleri sonucu anlaşılan kentsel alandır.

9. Bu geniş tanım, özellikle alanın topografisini, jeomorfolojisini, hidrolojisini ve doğal özelliklerini; çevresindeki tarihî ve çağdaş yapılaşmaları; yeraltı ve yerüstü altyapısını; açık alanları ve bahçeleri; arazi kullanımını ve alanın organizasyonunu; algılar ve görsel ilişkiler ile kentsel yapının diğer tüm unsurlarını içermektedir. Bunun yanında, sosyal ve kültürel uygulamalar ve değerleri, ekonomik süreçler ile çeşitliliği ve kimliğe ilişkin mirasın somut olmayan boyutlarını da içerir.

10. Bu tanım, sürdürülebilir kalkınma çerçevesi içerisinde tarihî kentsel peyzajların belirlenmesi, değerlendirilmesi, korunması ve yönetimi için kapsamlı ve bütünleştirilmiş bir yaklaşıma temel sağlamaktadır.

11. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı, kentsel alanların dinamik karakterlerini kabul ederken üretken ve sürdürülebilir kullanımını artırıp sosyal ve fonksiyonel çeşitliliğini geliştirerek insanların yaşadığı çevrenin kalitesini korumayı amaçlar. Kentsel mirasın korunmasına ilişkin hedeflerle sosyal ve ekonomik gelişme hedeflerini entegre eder. Bu yaklaşım, kentsel ve doğal çevre ve bugünün ve gelecek nesillerin ihtiyaçlarıyla geçmişten gelen miras arasındaki dengeli ve sürdürülebilir ilişkinin temeline dayanmaktadır.

12. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı, kültürel çeşitliliğin ve yaratıcılığın insani, sosyal ve ekonomik gelişme için temel değerler olduğunu kabul eder. Fiziksel ve sosyal değişimi sağlayacak ve günümüz müdahalelerinin tarihî mekân mirasıyla uyumlu olup bölgesel bağlamları göz önünde bulundurmasını teminat altına alacak araçlar sağlar.

13. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı, ulusal ve uluslararası toplulukların değerlerine saygı gösterirken, yerel toplumların geleneklerinden ve bakış açılarından bilgi edinmektedir.

II. Tarihî Kentsel Peyzajın Zorlukları ve Fırsatları

14. Mevcut UNESCO Tavsiye Kararı, tarihî alanların modern toplumlardaki önemli rolünün farkındadır. Bu Tavsiye Kararı, ayrıca, tarihî alanların korunması konusunda karşılaşılan sorunları tespit etmiş ve bu sorunların üstesinden gelmek için gereken genel prensipleri, politikaları ve rehber ilkeleri belirlemiştir.

15. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı, politika yapıcılarının ve yöneticilerinin karşılaştığı yeni zorluklar ve fırsatlarla etkin bir şekilde mücadele etmelerine imkân sağlayan, kentsel mirasın korunmasına ilişkin disiplin ve uygulamaların son birkaç on yılda giderek daha çok geliştiği gerçeğini yansıtmaktadır. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı, toplumların gelişme ve uyum arayışlarını; tarihleri, kolektif hafızaları ve çevrelerine bağlı özellikler ve değerlerin sürdürülmesini desteklemektedir.

16. Son yıllarda, dünya kent nüfusunda görülen hızlı artışlar, gelişme ölçeği ve hızıyla değişen ekonomi yüzünden kentsel yerleşkeler ve bunların tarihsel alanları dünyanın birçok bölgesinde ekonomik büyümenin merkezleri ve öncüleri hâline gelmiş; sosyal ve kültürel hayat üzerinde yeni bir rol oynamaya başlamıştır. Bunun sonucu olarak, aşağıda belirtilen bir yığın yeni baskılara maruz kalmışlardır.

Kentleşme ve Küreselleşme

17. Kentlerin büyümesi, birçok tarihî kentsel alanını köklü değişime uğratmaktadır. Küresel süreçlerin, toplumların kentsel alanlara ve ortamlarına atfettiği değerler ile yerleşenler ve kullananların algıları ve gerçekleri üzerinde derin etkileri bulunmaktadır. Kentleşme, bir yandan, yaşam kalitesini ve kentsel alanların geleneksel özelliklerini arttıran ekonomik, sosyal ve kültürel fırsatlar sunmakta; diğer yandan, kentlerin büyümesi ve nüfus yoğunluğuyla ortaya çıkan yönetilememiş değişimler yer duygusunu, kentsel yapının bütünlüğünü ve toplumların kimliğini zedeleyebilmektedir. Bazı tarihî alanlar işlevselliklerini, geleneksel rollerini ve nüfuslarını kaybetmektedirler. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı, bu tür etkileri azaltmada ve yönetmede yardımcı olabilir.

Kalkınma

18. Birçok ekonomik süreç kentsel yoksulluğun hafifletilmesi ve sosyal ve insani gelişimin sağlanması için çeşitli yollar ve yöntemler sunmaktadır. İletişim teknolojisi, sürdürülebilir planlama, tasarım ve inşaat uygulamaları gibi birçok yeniliğin hazır hâle gelmesi kentsel alanları geliştirebilmekte ve böylece yaşam kalitesini yükseltebilmektedir. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımıyla uygun bir şekilde yönetildikleri zaman, hizmetler ve turizm gibi yeni işlevler önemli ekonomik yeniliklerdir. Bu yenilikler, ekonomik ve sosyal çeşitlilik ve ikamet işlevini üstlenirken, toplumların refahına ve tarihî kentsel alanların korunmasına katkıda bulunan önemli ekonomik inisiyatifler hâline gelmektedir. Bu fırsatların yakalanmasında başarısız olmak, sürdürülemez ve yaşanamaz kentlere sebep oluyor ki bu, tıpkı gelecek nesiller adına miras değerlerinin yok edilmesi ve yeri doldurulamaz kayıplarla sonuçlanan yetersiz ve uygunsuz tarzdaki bir uygulama gibidir.

Çevre

19. İnsan yerleşimleri devamlı olarak felaketleri de içeren iklim ve çevre koşullarındaki değişmelere uyum sağlamıştır. Bununla birlikte, günümüzdeki değişimlerin yoğunluğu ve hızı karmaşık kentsel çevremizde birtakım sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Kentsel hayat kalitesi ile yaşanabilirliği güçlendirmeyi hedefleyen ve ekolojik duyarlılığı olan politikalara, uygulamalara dayalı ve çevreyle ilgili, özellikle su ve enerji tüketimine ilişkin endişe, kentsel yaşam için yeni yaklaşımları ve modelleri gerekli kılmaktadır. Bu yeniliklerin birçoğunun, yine de sürdürülebilir kalkınmanın kaynakları olarak doğal ve kültürel mirası entegre etmesi gerekmektedir.

20. Tarihî kentsel alanlardaki değişimler, beklenmeyen felaketler ve silahlı çatışmalar nedeniyle de ortaya çıkabilmektedir. Bunlar kısa süreli olabilir, ancak, etkileri kalıcıdır. Tarihî kentsel peyzaj yaklaşımı bu tür etkilerin yönetilmesine ve azaltılmasına yardımcı olabilmektedir.

III. Politikalar

21. Kentleri korumaya ilişkin modern politikalar, mevcut uluslararası sözleşme ve tavsiye kararlarında yer aldığı gibi, tarihî kentsel alanların korunması için gereken ana hatları ortaya koymuştur. Ancak, var olan ve ileride ortaya çıkabilecek zorluklar, tarihsel düzlemin ve kentsel ortamlarda yer alan kültürel ve doğal değerler dengesinin tanımlanması ve korunmasına ilişkin yeni nesil kamu politikalarının belirlenmesini ve uygulanmasını gerekli kılmaktadır.

22. Kentsel mirasın korunması, genel politika planlanması ve uygulanması ile entegre edilmelidir. Politikalar, kısa ve uzun vadede koruma ve sürdürülebilirliği dengeleyen mekanizmalar içermelidir. Tarihî kentsel doku ile çağdaş girişimler arasındaki uyumlu entegrasyona özel bir vurgu yapılmalıdır. Özellikle, farklı katılımcıların üstlenmesi gereken sorumluluklar aşağıda belirtilmiştir.

a. Üye Devletler, kentsel mirası koruma stratejilerini tarihî kentsel peyzaj yaklaşımına uygun olarak ulusal kalkınma planları ve gündemleriyle entegre etmelidirler. Bu çerçevede, yerel otoritelerin, arazi ve diğer miras değerlerini ve bunlarla ilgili özellikleri içerecek şekilde bölgenin tüm değerlerini hesaba katan kentsel gelişim planları hazırlamaları gerekmektedir.

b. Kamu katılımcıları ve sivil katılımcılar, tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının başarılı bir şekilde uygulanmakta olduğundan emin olmak üzere ortaklıklar kurarak işbirliği yapmalıdır.

c. Sürdürülebilir kalkınma süreçleriyle ilgilenen uluslararası organizasyonlar, tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının stratejilerini, planlarını ve operasyonlarını entegre etmelidirler.

d. Ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütleri tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının uygulanması için gerekli olan araçların ve en iyi uygulamaların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasında katılımcı bir rol üstlenmelidirler.

23. Her düzeydeki yönetim - yerel, ulusal/federal, bölgesel - sorumluluklarının farkında olarak, kentsel mirası koruma politikalarının belirlenmesine, tanımlanmasına, geliştirilmesine ve uygulanmasına katkıda bulunmalıdır. Bu politikalar, tüm tarafların katılımcı yaklaşımına dayalı olmalı ve hem kurumsal hem de sektörel bir bakış açısıyla koordine edilmelidir.

IV. Araçlar

24. Tarihî kentsel peyzaja dayalı yaklaşım; geleneksel ve yenilikçi araçların yerel ortamlara uygulanmasını içermektedir. Farklı katılımcıları içine alan sürecin bir parçası olarak geliştirilmesi gereken bu araçların bir kısmı aşağıdaki konuları içerebilmektedir:

a. Sivil katılım araçları, birbirinden farklı ve birbiriyle bağlantılı katılımcıları içermeli ve miraslarını korumak ve sürdürülebilir kalkınmayı geliştirmek için kendi kentsel alanlarındaki temel değerleri tespit etmeleri, çeşitliliklerini yansıtan vizyonlar geliştirmeleri, hedef belirlemeleri ve eylemlerde ortak karar almaları konusunda yetkilendirilmelidir. Kentsel yönetim dinamiklerinin ayrılmaz bir parçasını oluşturan bu araçlar, farklı toplumların tarihleri, gelenekleri, değerleri, ihtiyaçları ve arzularıyla ilgili bilgi edinerek çatışan çıkarlar ve gruplar arasında görüşmeler yapmak ve aracılık sağlamak yoluyla kültürlerarası diyalogu geliştirmelidir.

b. Bilgi ve planlama araçları, kentsel mirasın özelliklerine uygun bütünlüğün ve otantikliğin korunmasına yardımcı olmalıdır. Aynı zamanda, kültürel önemin ve çeşitliliğin tanınmasına izin vermeli ve kentsel alanlardaki yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik değişimin gözetim ve yönetimine de imkân sağlamalıdır.

c. Düzenleme sistemleri yerel koşulları yansıtmalıdır ve sosyal, çevresel, kültürel değerler dâhil olmak üzere kentsel mirasın somut ve somut olmayan özelliklerine ilişkin yasama işlerini ve denetim tedbirleri içerebilmelidir. Geleneksel ve alışılagelmiş sistemler tanınmalı ve gereğince güçlendirilmelidir.

d. Finansal araçlar, kapasite geliştirilmeyi amaçlamalı kökü geleneklere

uzanan, yenilikçi gelir sağlama gelişimini desteklemelidir. Hükümetlerin ve uluslararası kuruluşların sağlayacağı küresel fonlara ek olarak, finansal araçlar, özel yatırımların mikro düzeyde etkin bir şekilde kullanılmasına katkıda bulunmalıdır. Ortaklıkların yanı sıra yerel girişimleri destekleyen mikro kredi ile diğer esnek finansmanlar büyük bir öneme sahiptir.

V. Kapasite Oluşturma, Araştırma, Bilişim ve İletişim

25. Kapasite oluşturma, tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının daha iyi anlaşılmasını pekiştirmek için topluluklar, karar vericiler, profesyoneller ve yöneticilerden meydana gelen esas katılımcıları içermelidir. Etkin kapasite oluşturma işlemi, sözü edilen esas katılımcıların aktif işbirliğine dayanmaktadır. Bu işbirliği, Tavsiye Kararının bölgesel bağlamlarda uygulanmasını amaçlar ki bu da, yerel strateji ve hedeflerin; eylem çerçevelerinin ve kaynakları harekete geçirme planlarının tanımlanmasını ve belirginleşmesini sağlar.

26. Araştırma, değerleri belirlemek, bunların toplum için neyi ifade ettiğini anlamak ve bunları kapsamlı bir şekilde ziyaretçilere sunmak için kentsel yerleşimin karmaşık yapısını hedef seçmelidir. Akademik kuruluşlar ve üniversiteler ile diğer araştırma merkezlerinin tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının çeşitli yönleri üzerinde bilimsel araştırmalar geliştirmek ve yerel, ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde işbirliğine gitmek üzere teşvik edilmeleri gerekmektedir. Değişime ilişkin önerilerin değerlendirilmesi, koruyucu ve yönetici bilgi, beceri ve süreçlerin geliştirilmesi amacıyla kentsel alanların ve bu alanlardaki değişimin belgelendirilmesi çok önemlidir.

27. Bilişim ve iletişim teknolojilerinin kentsel alanların ve tamamlayıcı unsurlarının karmaşık yapılarının belgelendirilmesi, anlaşılması ve sunulmasında kullanılmak üzere teşvik edilmesi gerekir. Bu verilerin toplanması ve analiz edilmesi kentsel alanlara ilişkin bilgilerin önemli bir bölümüdür. Katılımlarını sağlamak için toplumun tüm kesimlerine, özellikle, gençlere ve temsil edilmeyen gruplara ulaşmak önem taşımaktadır.

IV. Uluslararası İşbirliği

28. Bilgi paylaşım ağını ve kapasite oluşturmayı güçlendirmek için, dünyanın çeşitli yerlerindeki en iyi uygulamaların ve edinilen deneyimlerin yaygınlaştırılması yoluyla, Üye Devletlerin, uluslararası yönetimlerin ve sivil toplum kuruluşlarının, tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının kamu tarafından anlaşılmasına ve uygulanmasına katkıda bulunmalarına imkân sağlamalıdır.

29. Üye Devletler, yerel yönetimler arasındaki çok uluslu işbirliğini teşvik etmelidir.

30. Üye Devletlerdeki uluslararası kalkınma ve işbirliği ajanslarının, sivil toplum kuruluşlarının ve vakıfların, tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının kentsel alanlarla ilgili destekleyici program ve projelerle uyumlaştırılmasını hesaba katacak metotları geliştirmeleri konusunda teşvik edilmeleri gerekmektedir.

GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ TAVSİYE KARARINA EK 1: TANIMLAR Tarihî Alan/Şehir (UNESCO'nun 1976 Tavsiye Kararından alıntıdır)

"Tarihî ve mimari (dönemsel yapılar dâhil) alanlar" arkeolojik ve paleontolojik siteleri içeren her türlü bina, yapı ve açık alanlar grubu olarak kabul edilebilir. Bu siteler, kentsel ya da kırsal alanda yerleşim yerlerini ve mimari, tarih öncesi, tarihî, estetik ya da sosyokültürel bakış açısıyla kabul edilmiş uyum ve değeri oluşturur. Doğası gereği zengin bir çeşitlilik gösteren bu "alanlar" arasında, özellikle tarih öncesi siteler, tarihî kentler, eski kentsel mahaller, köyler, köy evleri ile birlikte, kural olarak hiçbir değişime uğratılmadan korunması gereken homojen yapıdaki anıtsal grupların dikkate alınması gerekmektedir.

Tarihi kentsel alan (ICOMOS'tan alıntıdır, Washington Sözleşmesi)

İrili ufaklı tarihî kentsel alanlar, şehirler, kasabalar, tarihî merkezler ve mahaller, doğal veya insan eliyle inşa edilen çevrelerdir. Bu alanlar, tarihî belge olmalarının ötesinde geleneksel kent kültürlerinin değerlerini içlerinde barındırmaktadırlar.

Kentsel Miras (SUIT'ten alıntıdır, Avrupa Birliği)

Kentsel miras üç temel kategoriden oluşmaktadır:

• Seçkin kültürel değeri bulunan anıtsal miras

• Uyumlu bir şekilde ve göreceli olarak çok sayıda var olan ve istisnai olmayan miras

unsurları

* Yeni kentsel unsurları göz önünde tutarak (örneğin)

Bu özellikleri içeren kentsel yapılar:

• Açık alanlar: caddeler, kamuya açık alanlar

• Kentsel altyapı, maddi örgün yapılar ve donatılar

Kentsel Koruma

Kentsel koruma tek tek binaların korunmasıyla sınırlı değildir. Mimariyi bütün kentsel yerleşimin tek bir unsuru olarak görmektedir ki bu da onu karmaşık ve çok yönlü bir disiplin yapar. Tanımı itibarıyla, Kentsel Koruma, kentsel planlamanın tam kalbine yerleşen kavramdır.

İnşa Edilmiş Çevre

İnşa edilmiş çevre; binalar, parklar, caddeler ve diğer donatılar gibi, insanların faaliyetlerini desteklemek amacıyla, insan eliyle oluşturulmuş (doğal çevrenin aksine) kaynaklar ile altyapıyı ifade eder.

Peyzaj Yaklaşımı (IUCN'den ve WWF'den alıntıdır)

Peyzaj yaklaşımı, peyzaj düzeyli koruma kararlarının alınmasıyla ilgili bir çerçevedir. Peyzaj yaklaşımı, (yeni bir yol yapımı, yeşillendirme gibi) belirli girişimlerin kararlarının alınmasına yardım eder ve peyzajın tümüne ilişkin etkinliklerin planlaması ve görüşülmesine imkân sağlar.

Tarihî Kentsel Peyzaj

( 9. Paragraftaki Tanıma bakınız)

Ortam (ICOMOS Xi'an Deklarasyonu)

Bir miras yapısının, sitesinin ya da bölgesinin ortamı, söz konusu yapının içerisinde bulunduğu, bir parçası olduğu, etrafında yer alan, belirgin niteliklerine ve önemine katkıda bulunan unsurların bütünü olarak tanımlanmaktadır.

Kültürel önem (ICOMOS Avusturya Burra Sözleşmesinden alıntıdır)

Kültürel önem geçmişteki, bugünkü veya gelecek nesiller için estetik, tarihî, bilimsel, sosyal ve ruhsal değerler demektir. Kültürel önem, mekânın kendisinde, örüntüde, ortamda, kullanımında, bağlantılarda, anlamlarda, kayıtlarda ve ilgili yerlerle nesnelerde varlık bulmaktadır. Mekânlar, farklı bireyler ve gruplar için çok çeşitli değerlere sahip olabilir.

[*] Metnin İngilizceden çevirisi UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Sektör Uzmanı Sema Dinçer ve UTMK Kültürel İfadelerin Çeşitliliği İhtisas Komitesi Raportörü Yeliz Özay tarafından yapılmış, çevirinin Tavsiye Karan’nın Fransızca versiyonuyla uyumluluğu UTMK Başkanı Prof. Dr. Öcal Oğuz tarafından kontrol edilerek önerilen metin oluşturulmuştur. http://www.unesco.org.tr/Pages/590/176 (Erişim Tarihi 10/01/2023)

devamı

PAYLAŞ |

GAZHANE

GAZHANE Mart 04, 2023

devamı

PAYLAŞ |

TARİHİ KENTSEL PEYZAJ TAVSİYESİ

İMAR/YÖNETMELİK Şubat 22, 2023

Bugünlerde insanlarımızı ve kentlerimizi kaybettik. Kaybettiğimiz o insanlar ve ataları bu kentleri taş taş üstüne koyarak uzun bir süreçte meydana getirdiler. Tüm emekleri ile kentsel belleklerini somutlaştırdılar. Bu bellek, yayılmış geniş bir zaman diliminde ortaya çıktı. Politikadan finansa, sosyolojiden mimarlığa, yönetmelikten geleneğe bir çok bilgi oluşturdu o hafıza alanlarını. Hafıza alanı diyoruz çünkü yıkıldıklarında hangi sokakta olduklarını bile bulamadılar. Belleklerini, hafızalarını kaybettiler; sanki canlarını kaybetmek yetmezmiş gibi.

İnsanlara canlarını geri veremeyiz. Umarız ki bellek ve hafızalarındaki yaşam alanlarını geri verebiliriz. Bir mimar olarak kolay yoldan onlara bir yılda barınak sağlamak içime sinmiyor. Bu barınak, eski kentin parçası olan kaybettiğimiz insanlarla hiç bir bağ kurmadan kuru bir çözüm olur. Çünkü bir yıl gibi kısa bir sürede ortaya çıkamayacak kadar girift bir mesele. Geçmişte olanı ve gelecekte olacağı sentezlemek için bize zaman gerekli. Geçmişlerine saygı duymadan şuan yaşamakta olan insanları anlayamayız. Birebir aynı yaşam alanlarını yapamayız ama önemli olan ait oldukları yer hissini verebilmek.

Çeşitlilik ve süreçle ortaya çıkan bir alanı sadece yapılaşmaya odaklanarak sağlıklı şekilde çözmek mümkün değil. İlk önce yapılaşma yerine süreç planlanmalı, bu sürece eski kenti oluşturan çeşitli bilgiye sahip tüm paydaşlar dahil edilmeli. Bunu yaparken her şeyi yeniden keşfetmeye gerek yok. Ulusal ve uluslararası tecrübeler kentsel planlama süreçleri için neler söylemiş? Biz tarihi kentlerimizi kaybettik. Bu bağlamda ele almalıyız. Aklıma gelen "Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiyesi" oldu ve yeniden ele almak istedim. Bu sadece tek bir rehber belge olacaktır. Çoğaltılmalıdır.

Acaba içinde bulunduğumuz durum için "Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiyesi" bir şey söyleyebilir mi?

2011 yılında UNESCO Genel Konferansında kabul edilen, HUL (Historic Urban Landscape)-Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiyesi, üye devletlere sürdürülebilir kentsel gelişme için politika ve uygulamalarla, kültürel mirasın koruması ve yönetimini bütünleştirme çağrısında bulunmuştur. (UNESCO, 2011)

Bir UNESCO girişimi olan HUL kavramı için ilk olarak UNESCO kaynakları taranmıştır. İnternet sitesi aracılığıyla kolaylıkla ulaşılabilir olan bilgi ve belgeleri mevcuttur. Ana kaynaklar çoğunlukla İngilizcedir. Fakat HUL tavsiye kararları başta olmak üzere, çeşitli belgeler Türkçe’ ye çevrilmiştir. Öte yandan ulusal kaynaklardan HUL konusunda uzman akademisyenlerin yazılı çalışmaları incelenmiştir.

Diğer bir rehber, belli aralıklarla oluşturulan kitapçıklardır. Zaman içindeki çalışmaları aktarmaktadır. Ayrıca çeşitli uluslararası toplantılar sayesinde gelişme ve bildirilerden haberdar olunarak süreklilik sağlanmaktadır (UCL London Forum, 2017; Tarihi Kentsel Peyzaj Küresel Gözlemevi 2016-18).

Tüm belgeler ışığında HUL kavramı, beslendiği kaynaklar, çıkış ortamı, amaç, araç ve yaklaşımları derlenmiştir. Ulusal ve uluslararası uygulama örnekleri incelenmiş ve bir sonuca ulaşılmıştır.

2016 (ING) ve 2018 (TR) Tarihli HUL Rehber Kitapçıkları

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramı

UNESCO Üye devletleri tarafından, 9 Kasım 2011 tarihinde Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiye Kararı kabul edilmiştir. Tavsiye kararlarında ortaya konan ilke ve normları, devletler kendi egemenlik sınırlarında ve yargı yetkileri altında uygun hukukî kurumsal çerçeve ve tedbirlerle kanunlaştırmaları önerileri vardır.

Genel Konferans, üye devletlere, kentsel alanların ve bu alanların içerisinde bulunduğu daha geniş coğrafi ortamın korunması ve yönetimiyle ilgili kurum, yerel hizmet birimleri, kuruluşlar, örgütler ve derneklerin dikkatini ortak bir çalışmaya çekmesini önerir. “Tarihi Kentsel Peyzaj” tanımına dikkat çeker.

Londra Tarihi Kentsel Peyzajı (The HUL Guidebook, 2016)

Tarihî kentsel peyzaj, daha geniş bir kentsel bağlam ve coğrafi mekânı kapsayabilmesi için "tarihî merkez" kavramının ötesine uzanan, tarihsel düzlemin kültürel ve doğal değerleri ve nitelikleri sonucu anlaşılan kentsel alandır. Bu geniş tanım, özellikle alanın topografisini, jeomorfolojisini, hidrolojisini ve doğal özelliklerini; çevresindeki tarihî ve çağdaş yapılaşmaları; yeraltı ve yerüstü altyapısını; açık alanları ve bahçeleri; arazi kullanımını ve alanın organizasyonunu; algılar ve görsel ilişkiler ile kentsel yapının diğer tüm unsurlarını içermektedir. Bunun yanında, sosyal ve kültürel uygulamalar ve değerleri, ekonomik süreçler ile çeşitliliği ve kimliğe ilişkin mirasın somut olmayan boyutlarını da içerir.

Bu tanım, sürdürülebilir kalkınma çerçevesi içerisinde tarihî kentsel peyzajların belirlenmesi, değerlendirilmesi, korunması ve yönetimi için kapsamlı ve bütünleştirilmiş bir yaklaşıma temel sağlamaktadır.

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramının Gelişim Süreci

HUL yaklaşımının gelişim sürecinin temelinde 1990’lı yıllardan itibaren kabul gören “sürdürülebilirlik” kavramı önemli yer tutar. 1992 yılında Rio’da gerçekleştirilen zirve ile Birleşik Milletler üyesi ülkelerce kabul edilen “Çevre ve Kalkınma Üzerine Rio Deklarasyonu” sürdürülebilir kalkınma kavramını sosyal, ekonomik ve ekolojik boyutları ile gündeme taşımıştır (United Nation, 1992; Çatalbaş, Kılıç, 2022).

Yine paralel süreçte 1990'lı yıllardan itibaren, hem doğal hem de sosyokültürel etkenler tarafından şekillendirilen “peyzaj” yaklaşımının disiplinler arası ve sektörler arası iş birliğini kolaylaştıran bütünleştirici potansiyeli, kültürel miras alanında kavramın ilgi çekmesine neden olmuştur. 2000 yılında kabul edilen Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kamu yetkililerini yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde politika ve önlemler almaya teşvik etmeyi amaçlamaktadır (Çatalbaş, Kılıç, 2022).

2002 Budapeşte Deklarasyonu mirasın korunmasını sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunan bir unsur olarak kabul etmiştir. Konuya daha bütüncül yaklaşan, eşitsizliklerin azaltılmasını amaçlayan ve yerel toplulukların dahil edildiği bir koruma yaklaşımını benimser. Budapeşte Deklarasyonunda mirasın tanımlanması, korunması ve yönetiminde iş birliği sağlamak üzere yerel toplulukların aktif katılımının cesaretlendirilmesi; iletişim, eğitim ve halkı bilinçlendirme çalışmalarının teşvik edilmesi noktaları yer bulmuştur (UNESCO, 2002; Çatalbaş, Kılıç, 2022).

2003 yılındaki Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ve 2005 yılındaki Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi ise, geleneksel bilgi, somut olmayan miras ve kültürel çeşitliliğin önemine vurgu yapmıştır (UNESCO 2003; UNESCO, 2005). 2005 tarihli Viyana Memorandumu, HUL kavramını tanıtarak, kültürel miras açısından önemli olan peyzaj yönetiminin, yerel kültürel geleneklere ve değerlere yanıt veren bölgesel bağlamda değerlendirilmesini tavsiye etmiştir (UNESCO World Heritage Centre, 2005). Ardından Tarihi Kentsel Peyzaj Alanında Koruma Bildirisi yapılmıştır.

2005 yılında imzalanan Faro Sözleşmesiyle, kültürel mirastan yararlanabilme ve ulaşabilmenin insan hakkı olduğu ve kültürel mirasın korunması ve sürdürülebilir gelişme için bütüncül bir altyapıya gereksinim olduğu vurgulanmıştır (Türkbay, 2021). Bu kapsamda kültürel mirasın, kültürel, ekolojik, ekonomik, toplumsal ve siyasi boyutların bütünleşmesi ve iş birliğinde değerli bir kaynak olduğu kabul görmüştür.

Xi’an Deklarasyonu yapıları, alanları, kentsel ve doğal peyzaj unsurlarını, kültürel rotaları ve arkeolojik alanları içeren çeşitli ölçeklerdeki miras alanlarının sosyal ve manevi, tarihi, sanatsal, estetik, doğal, bilimsel veya diğer kültürel değerlerinin bütünlüğünün önemine vurgu yapar. (ICOMOS, 2005).

2007’de “Dünya Mirası Listesindeki Tarihi Kentlerin Yönetimi ve Korunması” konulu St. Peterburg Konferansı düzenlendi (UNESCO, 2007). Ayrıca aynı yıl Viyana Momerandumu kararlarının gidişatını görüşmek için Olinda Konferansı yapıldı (UNESCO, 2008).

Daha sonra, UNESCO 2011 yılında korumacılara mirasa ilişkin kaygılarını dile getirmeleri için kavramsal araçlar sağlayan HUL Tavsiye Kararını kabul etmiştir. Tavsiye ile şimdiki ve gelecek nesillerin ihtiyaçları ile miras, yapılı ve doğal çevre arasında denge, sürdürülebilir, katılımcı bir ilişki dikkate alınmıştır (UNESCO, 2011). Bu sebeple, yönetim planı, özgünlük ve bütünlüğü destekleyen en kapsamlı araç olarak görünmektedir. Tehditlerin belirlenmesi, öncelikli eylemlerin oluşturulması ve ortaklıkların sağlanması konusunda bütüncül bir yaklaşımı yansıtmaktadır.

Özetle HUL yaklaşımı 2011 yılındaki tavsiye kararı ile görünür olmuştur. 1990’lı yıllardan günümüze uzanan süreçte uluslararası düzlemde kabul gören yaklaşımların ve koruma anlayışına ilişkin gelişen kavramsal çerçevenin yeniden gözden geçirilmesine dayanır. Bu kavramsal çerçeve, koruma konusunda geçmişin birikimini ve özellikle de uluslararası düzlemde 1990’lı yıllardan sonra gündeme gelen kavramsallaştırmaları daha geniş bir potada buluşturmuş, kültürel mirasın korunmasına yönelik birikimin kapsamlı, çok boyutlu ve bütünleşik bir yaklaşıma dönüştürülmesini sağlamıştır. Bu süreç daha kolay okunması amacıyla uygulayıcı, tarih ve anahtar kavramlarla Şekil 3’de verilmiştir.

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramının Gelişim Süreci

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramının Çıkış Ortamı

Tarihi mekanlar; tarihsel katmanların birikmesiyle oluşan, insanlığın çaba ve emeklerinin önemli tanıklarıdır. Bir arada bulundukları çevre ile yer kimliğinin oluşturulmasına, güçlendirilmesine ve tanıtımına önemli düzeyde katkıda bulunurlar. Fakat küreselleşme ile birlikte tarihi kentler özgün kimliklerini kaybetmektedir. Hızlı kentleşme, sanayileşme, teknolojik buluşlar, savaşlar, kitlesel göç, kitlesel turizm ve piyasa baskısı ile birlikte iklim değişikliği nedenli sarsıcı değişimler insanı etkilediği kadar kentleri de etkilemiştir. Çünkü kentler yaşayan organizmalardır ve değişim olgusu derinlemesine hissedilir. Biz bu değişimi çok kısa sürede deprem felaketiyle fazlasıyla hissettik.

Küreselleşmenin hızı ve karmaşası sebebiyle kentsel mirası yönetim sıkıntısı ortaya çıkmaktadır. Bu çalkantıda; kent, miras ve paydaş kavramları bir araya gelerek bütüncül bir koruma yaklaşımı oluşturmaktan geri kalmaktadır (Perihan, Aşur 2020).

Tarihi kentsel peyzaj yaklaşımı, bu problemi çözmenin yolu olarak kentsel miras alanlarında yapılı çevrenin yani kent kimliğinin korunmasını benimsemiştir. Buna göre korumanın sadece bina düzeyinde değil çevresiyle birlikte korunması gerektiğini söyleyerek kültürel peyzaj korunmasına bütüncül bir yaklaşım getirmiştir. Sistematik ve katılımcı diyebileceğimiz bu yaklaşım ile planlama ve yönetim araçlarının birlikte kullanılmasını önerir (İkiz, 2018).

Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiyesinin Amacı

HUL yaklaşımı mevcut yapılı çevre, somut olmayan kültürel miras, kültürel çeşitlilik, sosyo-ekonomik ve çevresel etmenlerin yanı sıra yerel toplumsal değerlerini de hesaba katarak, planlamanın ve tasarım müdahalelerinin sürdürülebilirliğini artırmayı amaçlamaktadır.

Kentsel mirasın korunması stratejilerinin daha iyi şekilde birleştirilmesi ve düzenlenmesine cevap vermeyi hedefler. Çevreyi koruma ve yaşam kalitesinin birlikte gelişimi için kamusal ve özel etkinlikleri destekler.

Kentsel miras bölgelerinde yapılı çevrenin kontrolünü ve denetimini sağlayan yönetmelikler daha fazla ve/veya daha sıkı olduğu için gelişmiş bir yönetime ihtiyaç vardır. Bunlar iyi uygulandığı takdirde kentsel planlama ve tasarım alanlarında da gelişmeye yol açarlar. Bu durum ise yatırımcıların uzun vadeli yatırımlarının geleceği konusundaki güvenini arttırır. Sürekliliği olan ekonomik inisiyatifler toplumların refahı ve yeri doldurulamaz tarihi kentsel alanların korunmasına katkıda bulunurlar.

Tarihi Kentsel Peyzaj Araçları

Tarihî kentsel peyzaj; geleneksel ve yenilikçi araçların yerel ortamlara uygulanmasını içermektedir. Bu araçların bazıları aşağıdaki konuları içerebilmektedir;

a) Sivil katılım araçları; farklı toplumların tarihleri, gelenekleri, değerleri, ihtiyaçları ve arzularıyla ilgili bilgi edinerek çatışan çıkarlar ve gruplar arasında görüşmeler yapmak ve aracılık sağlamak yoluyla kültürlerarası diyalogu geliştirmelidir.

b) Bilgi ve planlama araçları; kentsel mirasın özelliklerine uygun bütünlüğün ve otantikliğin korunmasına yardımcı olmalıdır. Tanınmalarını sağlarken yaşam kalitelerinin yükselmesini yönetmelidir.

c) Düzenleme sistemleri; yerel koşulları yansıtan alışılagelmiş denetimler olmalıdır.

d) Finansal araçlar; geleneksel kökenli kapasite geliştirmelerini desteklemelidir. Yerel girişimler, ulusal ve uluslararası kurum fonları, özel yatırımlar ile oluşan ortaklıklardır.

Tarihi Kentsel Peyzaj Yaklaşımı

Tarihî kentsel peyzaja dayalı yaklaşım; geleneksel ve yenilikçi araçların yerel ortamlara uygulanmasını içermektedir. Farklı katılımcıları içine alan süreçte geliştirilmesi gereken konulara yaklaşımı aşağıdaki gibidir;

a) Kentin doğal, kültürel ve insani kaynaklarının tam bir değerlendirmesi yapılmalı,

b) Konservasyon amaç ve eylemlerini belirlemek için katılımcı planlamaya ve paydaşların görüşlerine başvurulmalı, yerel aktörlerin yanında uluslararası bilgi paylaşım ağı ile tarihî kentsel peyzaj yaklaşımının kamu tarafından anlaşılmasına ve uygulanmasına katkıda bulunmalarına imkân sağlamalı,

c) Kentsel mirasın sosyo-ekonomik baskılara ve iklim değişikliğinin etkilerine karşı dayanıklılığı belirlenmeli, bizim için belki en çok da deprem dayanıklılığı belirlenmeli,

d) Kentsel miras değerleri ile bu mirasın kırılganlık/hassasiyet durumu, kentsel gelişmeye dair genel perspektif içinde değerlendirilmeli,

e) İyi yönetimi de içerecek şekilde, konservasyon ve kalkınma politika ve eylemlerine öncelik verilmeli,

f) Uygun işbirlikleri (kamu sektörü-özel sektör) ve yerel yönetim çerçeveleri tesis edilmeli,

g) Farklı aktörler arasında, değişik etkinliklerin koordinasyonunu sağlayacak mekanizmalar geliştirilmelidir (UNESCO, Tarihi Kentler İçin Yeni Yaşam, 2018).

Uygulama Örnekleri

a) ROCK, Avrupa Birliği destekli uygulanan bir projedir 10 şehri, 7 Üniversiteyi, 3 işletme ağını, 2 şehir ağını ve çeşitli şirketleri ve kalkınma ajanslarını, bir vakfı ve bir hayır kurumunu kapsamaktadır. Finansman araçların birleşimidir. Tarihi şehir merkezlerinin yenilenmesi ve uyarlamalı yeniden kullanımı için yenilikçi, işbirlikçi ve döngüsel bir sistemik yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır. Mirasa dayalı başarılı yenileme girişimlerinden oluşan bir repertuar uygulayarak, mekansal yaklaşımın ve tarihi şehir merkezlerinin özel ihtiyaçlarına hitap eden başarılı modellerin tekrarlanabilirliğini test eder. Ortak protokoller ve uygulama yönergeleri belirleyerek Rol Modelleri planını çoğaltıcılara aktarmaktadır. ROCK, ilgili alanlarda yaşanabilirliği ve güvenliği artırırken, çevresel ses çözümleri, şehir markalaşması, canlı laboratuvarlar aracılığıyla aşağıdan yukarıya katılım sağlayarak Kültürel Mirasa erişmenin ve onu deneyimlemenin yeni yollarını sunmaktadır. Birlikte çalışabilir platform, ağ ve sinerjiyi kolaylaştırmak için veri toplamanın ve değiş tokuş etmenin yeni yollarını araştırmaktadır.

ROCK, Avrupa Birliği Örnek Yaklaşım Modeli (European Commission, 2020)

Ülkemizde de ROCK modeline benzer birliktelikler kurulmuştur. TAK ve BİF projeleri örnek olabilir. TAK, kentsel sorunların çözümünde kentliler, tasarımcılar, gönüllüler, öğrenciler ve destekçilerin ulusal ve uluslararası işbirlikleri kurarak fikir ürettikleri ve ürünlerini kamuoyu ile paylaştıkları yenilik ve yaratıcılık mekanıdır. Tüm disiplinlerinden tasarımcılarla birlikte, gönüllülük ve işbirliği esası ile program ve projeler üreten, bağımsız bir oluşumdur. BİF ise Bornova Belediyesi’nin üniversitelerle birlikte “ortak akıl” ilkesiyle gerçekleştirdiği kamusal alanlara yönelik tasarım çalışmalarıdır. Çalışmaları kalıcı hale getirmek için basılı yayınlar yapılmaktadır.

b) Play the City Vakfı, önceden belirlenmiş karmaşık bir kentsel sorunun kurallarını ve kısıtlamalarını test etmek ve paydaşlarla birlikte tasarım geliştirmek üzere oyun anlayışını “kent yapma” kavramıyla buluşturmaktadır. HUL araçlarından bilgi-planlama ve toplumsal katılım araçlarının beraberliği görülür. Play the City çeşitli uluslararası kentsel soruları ele alan kent oyunları tasarlamaktadır. Aynı zamanda toplulukların oluşmasına yardımcı oluyor, dijital kentleşme araçları geliştiriyor ve oyunlar aracılığıyla kentsel gelişme için stratejiler üretiyor. Bu oyunlardan biri İstanbul’da oynandı; oyun, zaten çok yoğun nüfusa sahip ve deprem tehdidi altındaki büyük kente yeni gelen çok sayıdaki insanın nasıl yerleştirileceği sorusuna odaklanmıştı. Katılımcılar kentsel sorunu ele alırken roller üstlendiler. Örneğin; Belediye Başkanı rolü.

Play the City Istanbul (Play the City, 2022)

c) Somut yapısal bir örnek daha seçilmiştir. Stadsherstel Paramaribo Vakfı, Güney Amerika ülkesi Surinam’da 2011 yılında kurulmuştur. HUL araçlarından düzenleme ve finansal araçların birlikteliğine bir örnektir. Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (2002’den bu yana UNESCO Dünya Mirası alanı olan Paramaribo Tarihi Kent Merkezi’nin alan yönetiminden sorumlu kuruluş) ve Surinam’ın en büyük özel bankası olan De Surinaamsche Bank tarafından desteklenmektedir. Stadsherstel Amsterdam, bu Güney Amerika ülkesinin başkenti Paramaribo’nun yapılı mirasının yeniden geliştirilmesi ve korunması için söz konusu Surinamlı girişime destek ve danışmanlık sağlamakta, ayrıca girişimle birlikte çalışmaktadır. Bu kamu-özel sektör işbirliği, sürdürülebilir ve ticari olarak uygulanabilir restorasyon ve yönetim aracılığıyla yaşamsal dengeyi kurmayı amaçlamaktadır.

Paramaribo’da Uygulanmış Restorasyon Çalışması (Tarihi Kentler İçin Yeni Yaşam, 2018)

Sonuç

HUL, koruma ve modernleştirmeyi, tüm ilgili kesimlerin sözleriyle kolektif olarak ele almayı gösterir. Böylece kaynaklar üzerindeki kontrol ve karar verme süreçlerinin; devlet, piyasa ve sivil toplum aktörlerinin ortaklığına, müzakere ve işbirliğine doğru evrilmesini tetikler. Bu tetikleme depremzede kentlerimizin temeli olacaktır. Bu temellendirmede kendi değerlerimizle harmanlanacaktır. Dilimizde var olan o güzel kelime "İstişare". Bu kelime bir şiirin ilk dizesi değildir. Toplum içinde can bulmalıdır.

HUL politikaları; tarihi ve moderni, yerellikle kaliteyi, ekonomik refahla birlikte sosyal uyumu dengeli şekilde var etmeyi sağlar. Denge, içinde bulunduğumuz süreçte her konuda ne kadar da önemli. Deprem sonrası kentlerimizi kurarken HUL uygulamalarını sadece bu konuda bile örnek alabiliriz.

Bu yazı ile amaç, açılabilecek kapıların sadece birinden sızan ışığı göstermektir. Hangi kapıların seçileceği ve nasıl açılacağı, hep birlikte düşünülmelidir. Çünkü açıldığında; beraber çıkılan yerin, ne kadar da aydınlık olduğuna inancımız tamdır. Herkes buna inanmasa da en azından oldu bittiye gelmeden planlanmış bir süreç görmek hakkımız. Bu süreç sonunda başarı oranı ne kadar olur bilinmez ama bu memleketin yeteceğini bildiğimiz tüm kaynaklarının elden geldiğince organize edildiğini bilmek içimize bir damla su serpecektir. Bahsettiğimiz organizasyon için ilk iş; deprem uzmanlarını küstürmekten ders alarak konuyla ilgili tüm uzmanları pay ve söz sahibi yapmaktır. O zaman tüm toplumu ferahlatacak bir çözüm çıkabilir.

Tarihi Kentsel Peyzaja İlişkin Tavsiye Kararı'nın tam metni için tıklayınız.

Kaynakça

UNESCO (2011), Recommendation on Historic Urban Landscape, https://whc.unesco.org/en/activities/638 (Erişim Tarihi 10/01/2023)

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu (2011), Tarihî Kentsel Peyzaja İlişkin Tavsiye Kararı Çevirisi, http ://www.unesco.org.tr/Pages/590/176 (Erişim Tarihi 10/01/2023)

UNESCO (2018), Tarihi Kentler İçin Yeni Yaşam, Açıklamalı Tarihi Kentsel Peyzaj Yaklaşımı Kitapçığı, https://whc.unesco.org›document (Erişim Tarihi 10/01/2023)

UNESCO (2016), The Hul Guidebook, Managing Heritage In Dynamic And Constantly Changing Urban Environments, http://historicurbanlandscape.com/themes/196/userfiles/download/2016/6/7/wirey5prpznidqx.pdf (Erişim Tarihi 10/01/2023)

İclal Dinçer (2013), Kentleri Dönüştürürken Korumayı Ve Yenilemeyi Birlikte Düşünmek: “Tarihi Kentsel Peyzaj” Kavramının Sunduğu Olanaklar, ICONARP International Journal Of Architecture And Planning Volume 1, Issue 1, Pp:22-40. Issn: 2147-9380

Deniz İkiz (2018), Nesiller Boyu Kültürel Miras: Fırsatlar ve Sorumluluklar Paneli, Bursa

Funda Çatalbaş, Sibel Ecemiş Kılıç (2022), Tarihi Kentsel Peyzaj [Historic Urban Landscape (HUL)] Yaklaşımı Perspektifinde İ̇Zmir Tarihi Liman Kentinde Planlama Ve Kültürel Mirasın Korunmasına Yönelik Katılımcı Bir Model, Megaron, Cilt: 17, Sayı: 3, Ss: 526–541

Muhsine Perihan, Feran Aşur (2020), Kent Akademisi, Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi, Cilt: 13 Sayı: 1, Ss:163-175

Özge Çeliktaş Türkbay (2021), Kültürel Mirasın Korunmasının İnsan Hakları Hukuku İle İlişkisi Ve Kültürel Miras Hakkı, Dergipark, Cilt: 23, Sayı: 2, 1443-1481

UCL London Forum (2017), http://hulforum.org/ (Erişim Tarihi 11/01/2023)

Tarihi Kentsel Peyzaj Küresel Gözlemevi (2016-18), https ://go-hul.com / (Erişim Tarihi 11/01/2023)

European Commission (2020) Rock Project https://cordis.europa.eu/project/id/730280 (Erişim Tarihi 13/01/2023)

TAK, http://takortak.org/ (Erişim Tarihi 11/01/2023)

BİF, https://www.arkitera.com/haber/kentsel-tasarim-projeleri-bornova-icin-fikirler-yayinda/

Play the City (2022) https://www.playthecity.eu/pages/An-Istanbul-Utopia-2023%3A-The-Game (Erişim Tarihi 10/01/2023)

United Nations (1992), The Rio Declaration, https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992 (Erişim Tarihi 16/02/2023)

UNESCO (2002), Budapest Declaration on World Heritage, https://whc.unesco.org/en/documents/1334 (Erişim Tarihi 16/02/2023)

UNESCO. (2003). International Convention for the Safe Guarding of the Intangible Cultural Heritage, Paris, https://ich.unesco.org/en/convention (Erişim Tarihi 16/02/2023)

UNESCO. (2005). Convention for the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions, Paris, https://en.unesco.org/creativity/convention (Erişim Tarihi 17/02/2023)

UNESCO World Heritage Centre (2005), Vienna Memorandum on World Heritage and Contemporary Architecture- Managing the Historic Urban Landscape, Paris https://whc.unesco.org/en/documents/5965 (Erişim Tarihi 17/02/2023)

ICOMOS (2005), Xi’an Declaration https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/Charters/xian-declaration.pdf (Erişim Tarihi 18/02/2023)

UNESCO (2007), St. Petersburg Konferansı https://whc.unesco.org/en/news/305 (Erişim Tarihi 18/02/2023)

UNESCO (2008), Report https://whc.unesco.org › archive › 2007 (Erişim Tarihi 18/02/2023)

devamı

PAYLAŞ |

Pages

ORTAÇAĞ ALETLERİYLE KALE İNŞA EDEBİLİR MİYİZ?

DEPREM ETKİSİNDE KÜLTÜREL MİRAS

TARİHÎ KENTSEL PEYZAJA İLİŞKİN TAVSİYE KARARI

Gerekçe

Giriş

I. Tanımlama

II. Tarihî Kentsel Peyzajın Zorlukları ve Fırsatları

Kentleşme ve Küreselleşme

Kalkınma

Çevre

III. Politikalar

IV. Araçlar

V. Kapasite Oluşturma, Araştırma, Bilişim ve İletişim

IV. Uluslararası İşbirliği

GAZHANE

İstanbul, Türkiye

TARİHİ KENTSEL PEYZAJ TAVSİYESİ

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramı

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramının Gelişim Süreci

Tarihi Kentsel Peyzajlar Kavramının Çıkış Ortamı

Tarihi Kentsel Peyzaj Tavsiyesinin Amacı

Tarihi Kentsel Peyzaj Araçları

Tarihi Kentsel Peyzaj Yaklaşımı

Uygulama Örnekleri

Sonuç

Kaynakça

ÇEVİRİ

ARŞİV

Popüler Yayınlar

ETİKETLER