Yürütücüler

Prof. Dr. Deniz GÜNER
Prof. Dr. Hümeyra BİROL AKKURT
Prof. Dr. Nezihat KÖŞKLÜK KAYA
Metin KILIÇ
Araş. Gör. Tuğba SARICAOĞLU
Araş. Gör. Ahmet İlker YALINER

Basında
http://www.hurriyet.com.tr/mimarlik-ogrencileri-hayallerindeki-cesmenin-40327102

Analizler sonucunda sahilde yaya kesintisi olduğu görülmüştür. Bu kesintiyi önleyecek yaya akışını devam ettirecek bir tasarım alanı seçilmiştir.
Mevcut marina yerli halkın isteklerine karşılık vermeyerek, tüketim odaklı bir yerdir. Bunu eleştiren kullanıcıyı dahil eden bir program düşünülmüştür; Su sporları kulübü ve mini halk plajı, sanat kulüpleri ve sanat sokağı, okuma kulüpleri, kültürel etkinlik mekanı, balık restoranı ve balıkçı iskelesi, kafeterya ve seyir terası, kapalı-açık oyun alanları, kiralanabilir etkinlik odaları ve idare.

Klasik Dönem 

Antik Kent (Polis) ;
Antik Yunan'da her kent bağımsız hareket ediyordu. Her birinin kendi ordusu, meclisi vb. vardı.

Kenti oluşturan bölgeler; Akropolis, Agora, Konut alanları, Nekropolis

Akropolis, Akro (yukarıdaki) + Polis (kent) sözcüklerinden oluşur. Akropoller çoğunlukla kente hakim bir tepede, surla çevrili bir alandır. (Ayrıca kenti çevreleyen bir dış sur da vardır.) Ancak topografya el vermezse düzlük bir alanda da surla çevrilen bir bölge kentin akropolü olabilir. Birçok kentin akropolü erken dönem korunaklı kalelerinin ileriki dönemlerde yönetsel ve dini işlevler yüklenmesi ile çevrilmiştir. Çoğunlukla kutsal yapılar, tanrı- tanrıçaları adanmış tapınaklar, sunaklar, heykeller vb. bulunur. Kentin koruyucu Tanrı veya Tanrıçasının tapınağı da akropolde bulunur. Ancak dini yapılar sadece akropolde bulunmaz, kent içinde de birçok dini yapı bulunur. Çünkü akropol dini ağırlıklı olsa da bazılarını da yöneticinin konutu, arsenal (silah deposu) gibi yönetsel-askeri yapılar da bulunabilir. (Örneğin Pergamon Akropolisinde hazine deposu ve arsenal bulunur. Helenistik dönemdir.) Giriş kapısına Propilion denir.

Eyfel Kulesi

Çok geniş açıklıkları örtmek üzere yapılan, bütün elemanları birbirine bağlı olup her doğrultuda bir bütün halinde çalışan üç boyutlu sistemlere uzay kafes sistemler denir.

Uzay kafes sistemlerin tercih edilme nedeni özellikle taşıyıcı sisteminin sağladığı strüktürel etkinliğe ek olarak hafifliği, prefabrikasyon uygunluğu ve büyük açıklıkları arada düşey taşıyıcı gerektirmeden geçebilmeleridir.

Uzay kafes sistemin her düğümü bir düzlem içinde bulunmayan en az üç çubuk tarafından
desteklenmelidir.

Statik çözümleme ile ilgili varsayımlar ;

Uzay kafes sistemlerin sınıflandırılması;

Uzay kafes sistemleri geometrik türetimi;

Uzay kafes sistemlerin konstrüksiyonu ;

N = 0 taşıyıcı sistem stabil ve izostatik

N > 0 taşıyıcı sistem stabil ve hiperstatik


Kaynak : Çağdaş Taşıyıcı Sistemler, Prof. Dr. Çetin TÜRKÇÜ

Sazova Parkı, Eskişehir

Çekme dayanımlı membran örtünün gerilerek taşıma kazandırıldığı eğrilikli taşıyıcılardır. Önerilen üç tip malzeme; plastik filmler, metalik örgü yada folyeler plastik kaplı dokumalardır. Bu malzemeler; yapıştırma, mekanik dikiş veya ısıtılarak kaynaklama gibi yöntemlerle birleştirilirler.

Yük arttıkça biçimlerinde gözle görülür bir değişim olan sistemler öngerilmesiz membran, küçük değişiklik olanlar öngerilmeli membran sınıfına girerler.

Etki eden eşit yayılı yüklerin yüzey içinde, yüzeyi ortalayan çizgiye teğet olan çekme kuvvetleri ile taşındığı duruma membran gerilme durumu denmektedir.

Membran bir yüzeyin, iki tarafta basınç farkı yaratmak suretiyle, yüzey ön gerilmesiyle oluşturduğu kapalı sistemler Pnömatik sistemlerdir.

Pnömatik sistemler sınıflandırması;
-Alçak (tek tabakalı) pnömatik sistemler
-Yüksek ( çift tabakalı ) pnömatik sistemler
-Ters basınç pnömatik sistemler
-Hortum pnömatik sistemler

Kullanım alanları; taşıyıcı, açıklık geçici, geçiçi yapı, yardımcı strüktür veya kalıp elemanıdır.

Hava basıncının %0.25 fazlası bir pnömatik örtüyü taşıyıcı durumda tutmaya yeter.

Tensegrity çift cidarlı pnömatik strüktürü geometrik açıdan en gelişmiş strüktürdür.

Olumlu yönleri;

1. Geniş mekanlar arada kolon olmaksızın geçilebilir.
2. Yapım ve montaj süresi kısadır. Birkaç gün içinde kullanıma hazır hale gelebilir.
3. Montajı kolaydır, büyük ustalık ve tecrübeli işçi gerektirmez.
4. Sökülüp başka bir yerde yeniden kurulabilir.
5. Hafif olması nedeniyle maliyeti ucuzdur.
6. Işık geçirgen olması nedeniyle aydınlatma masrafı azdır.
7. Geçici fonksiyonlar için özellikle uygundur.
8. Jeodezik kubbe yapımında montaj elemanı olarak kullanılabilir.

Olumsuz yönleri;

1. Her araziye uygulanması zor olabilir.
2. Cephesiz açıklıkları olmayan yapılar oluşturur. Kontrollü, klimatize kapalı hacimler yaratır.
3. Giriş-çıkışlar hava kontrolü yönünden problemlidir.

Kaynak: Çağdaş Taşıyıcı Sistemler, Prof. Dr. Çetin Türkçü

Kablo; eğilme rijitliği ve basınç dayanımı yok denecek kadar az, esnek/bükülebilir, çizgisel bir taşıyıcı öğedir. Kabloların biçimi iç etkiler ve dış kuvvetler tarafından belirlenir.

En önemli özellikleri; hafiflik, dayanım, çekmeye çalışan sistemlerde burkulma sorununun olmamasıdır.

Kablolar; bir taşıyıcı sistemin esas elemanları olabileceği gibi yardımcı olarak yüzeyleri germek veya büyük konsolları uçlarından bir mesnet noktasına asmak amacı ile de kullanılır. Çelik tellerden, metal olmayan organik kökenli liflerden veya plastik türevlerinden üretilebilmektedir. Zamanımızda çok büyük oranda çelikten üretilmektedir. İki ana gruptadır; tel grupları ve çelik halatlar. Tellerin çapları 0,5-6 mm arasında değişmektedir.

Normal tel grupları yanı sıra kapalı tel grupları vardır. Bunlar; paslanmaya karşı üzeri kapalı sistemlerdir. Tam kapalı grupta dışı Z kesitli, yarım kapalı grupta dışı H kesitlidir.

Çelik halatlar; normal tel gruplarının tekrar helisel döndürülmesiyle elde edilen yeni bir tel grubudur.

Kablo sistemlerin yapım elemanları;

-Düğüm noktaları

-Asılma noktaları

-Kabloların bitişleri

-Ağ gözleri

-Kenar elemanları

-Destek elemanları

-Ankrajlar; çekmeye çalışan taşıyıcı sistemi yere ankre etmek gerekir. Bunun için kullanılan temel sürtme ile zemine tutunabilen ankraj temellerdir. Ağırlıkları ile direnenler ise blok temellerdir.

Kablo ağları; bir yüzey üzerinde kesişen çizgilerden oluşan geometrik düzen olarak tanımlanır. Geometrik biçimleri; köşe, kenar, ağ gözleridir.

Kabloların Genel Teknik Özellikleri

Kopma uzunluğu; sabit bir noktadan sarkan bir kablonun kendi ağırlığı ile koptuğu uzunluktur, birimi kg'dır.
A: en kesit alanı (cm2)
L: uzunluk (km)
d: özgül ağırlık (g/cm2)
Q: kısa süreli mukavemet (kgf/cm2)
P: ağırlık (kgf)
Q= P/A=A*L*d/A=L/d (örneğin çelik kablo kopma uzunluğu=17-38 km

Kesit tayini; kablonun faydalı kesit alanı At ve kablodaki maksimum çekme kuvveti Tmax ise:

Qem= Tmax/A
Faydalı alan bulununca bunun 1,5 katı aranan en kesit alanını verir.Emniyet katsayısı 2,5 olup, kablo türüne bağlı olarak belirlenir.

Kabloların yük altında sarkmaları sonucu;

1.Sarkma arttıkça kablodaki çekme kuvveti azalır.
2.Mesnetlerdeki tepki kuvvetleri küçülür.
3.Tepki kuvvetleri ve iç kuvvetler sarkma mesafesi ile ters orantılıdır.

Optimal sarkma; 

Taşıyıcı Sistem İlkeleri Açısından Kablo Sistemler

Tek kablolu sistemler, sabit noktalar arasına asılmış kablolardan meydana gelen tek tabakalı düzenlemelerdir. Asma köprüler örnektir. Mesnetlerde basınç gerilmesi, kablolarda çekme gerilmesi vardır. Tek kablolu sistemlerin yanal yük altında rezonans eğilimi göstermesi, bu nedenle de çoğu kez ağır bir çatı kaplaması gerektirmesi, çift kablo sistemlerin gelişmesine yol açmıştır. Çift kablo sistemler; aynı düzlem üzerinde bulunan ve eğrilikleri birbirine göre ters olan iki kablodan meydana gelir. İki kablo türü vardır; taşıyıcı kablo ve stabilite kablosu.

Kablolarda Paslanmaya Karşı Önlemler

1. Galvanizasyon: Teller çinko ile kaplanır.
2. Boyama: Antipas ile boyanır.
3. Kaplama: Koruyucu plastik malzeme ile kaplanır.
4. Örtme: Paslanmaz saç vb. ile örtülebilir.

Kaynak: Çağdaş Taşıyıcı Sistemler, Prof. Dr. Çetin Türkçü

İnce kabuk (kabuk sistemler) denildiğinde iki boyutu kalınlığından çok büyük olan, taşıma ve örtme işlemini aynı anda gören, dış kuvvetlere karşı kabuğun orta çizgisine teğet eksenel kuvvetlerle direnen, tek veya çift eğrilikli hacimsel taşıyıcı sistemler anlaşılmaktadır. ( Katlanmış plaklardan ayrılması eğrisellik sebebiyledir.)

En temel üç özelliği vardır:

1. Eğrilik
2. Sertlik
3. İncelik

Kabuk sistemde malzeme betonarme, metal saçlar, ahşap levhalar, takviyeli plastik malzemeler, cam elyaf takviyeli beton vb olabilir. Betonarme en sık kullanılandır.

Bazı kavramlar;

Eğrilik ve eğrilik yarıçapı: Eğrilik kavramı herhangi bir çizginin bir doğrudan veya bir yüzeyin bir düzlemden ne kadar sapmış olduğunun bir ölçüsüdür. 

Eğrilik dairesi: Bir çizginin bir noktasının eğrilik dairesi incelenen noktayla bunun en yakınındaki iki noktadan geçen ve incelenen noktada eğriye teğet olan dairenin adıdır. Bu dairenin yarıçapı eğrilik yarıçapıdır.

Asal eğrilik: Eğriliği incelenen noktada o yüzeye teğet bir düzlem alarak, bu teğet düzleme dik olan ve incelenen noktadan geçen düzlemler düşünülsün. Bu düzlemler eğri yüzeyle ara kesitler oluştururlar. Kesme düzlemi incelenen nokta etrafında döndürüldükçe ara kesit eğrisinin eğriliği değişir. Bir noktadan sonsuz sayıda düzlem geçirilebileceğine göre, incelenen her noktada sonsuz sayıda ara kesit çizgisi ve eğrilik vardır. Bu eğriliklerin biri maksimum diğeri de minimum olup bunlara asal eğrilikler denir. Asal eğrilikler birbirlerini dik açı altında keserler. Asal eğrilikleri bilinen bir yüzeyi tanımlayabiliriz.

Tonoz tek eğriliklidir. Hiperbolik paraboloid(semer eğrisi) ise çift eğriliklidir ve Rmin çekmeye, Rmax ise basınca çalışır. Böylece kayma gerilmesi azalmış olur. Ayrıca durağan ve sarkan parabol eğrileridir. Asal eğrilikler aynı yöne doğru yönlenmiş ise eş eğrilikli, zıt ise ters eğriliklidir. Semer eğrisi ters eğriliklidir. Ters eğrilikliler çizel de üretilebileceği için yapı kalıp giderleri çift eğriliklilere göre avantajlıdır.

Ortalama eğrilik: 

Asal eğriliklerin matematiksel toplamının yarısıdır. Ters eğriliklerde sıfırdır.

Gauss eğriliği: 

Asal eğriliklerin çarpımıdır. Eş eğriliklilerde pozitif, ters eğriliklilerde negatiftir.

Kuadril yüzey: 

Kabuk mimarisinde en yaygın olarak kullanılan yüzeylerdir. Asal eğrileri tanımlayan formüller en fazla ikinci derecen ise kuadril yüzeylerdir.

Kabukların sınıflandırılması:

A. Eğriliklerine göre
1. Tek eğrilikli kabuklar
2. Çift eğrilikli kabuklar
a. Eş eğrilikli
b. Ters eğrilikli
c. a ve b'nin kombinasyonu
3. Serbest biçimli kabuklar

B.Yüzey geometrisini esas alarak yapılan sınıflandırma
1. Dönel yüzey geometrili kabuklar
2. Öteleme yüzey geometrili kabuklar
3. Çizel yüzey geometrili kabuklar

Kabuk sistemlerde statik çalışma özellikleri;

-Eğilme gerilmesinin statik boyutlandırmayı belirlediği,
-Çekme, basınç ve kayma gerilmelerinin boyutlandırmayı belirlediği iki durum vardır. Bu ikinci durumda kabuklar membran kabuk olarak tanımlanır ve bu bölgeye serbest bölge denir.

Membran gerilme durumu;

Kabuğa etki eden eşit yayılı yüklerin, kabuğun orta yüzeyine teğet, eksenel kuvvetlerle taşındığı gerilme durumuna membran gerilme durumu denilmektedir.

Membran kabuklar kuramının varsayımları;

1.Kabuk kalınlığı kabuğun her iki boyutuna, geçilen açıklığa ve eğrilik yarıçaplarına oranla çok daha küçüktür.
2.Kabuğun kendi ağırlığı veya diğer eşit yayışı yükler altında eğilme oluşmaz.
3.Tüm dış etkiler, kabuğun orta yüzeyine dik gelişen kuvvetlerle taşınır.
4.Deformasyonlar kabuk kalınlığına oranla çok küçüktür.
5.Kabuk kalınlığı büyük değişkenlikler göstermez.
6.Orta yüzey eğriliğini sürekli olarak korur.
7.Kabuk yapımında kullanılan malzemeler Hooke Kanununa tamamen uyar.

Kabuklarda eğilme etkili bölgeler;

1.Mesnet bölgesi
2.Büyük tekil yüklerin etkilediği yükler
3.Takviye kaburgaları ile kabuğun ara kesiti
4.Yüzey sürekliliği veya geometrik biçimin bozulduğu yerle
5.Kabukların birbiri ile kesişmeleri durumunda ara kesit bölgesi
6.Kabuk kalınlığının, membran kabuk kuramını aştığı yerle
7.Kabuk yüzeyi üzerinde farklı kalınlıkların dolayısıyla farklı rijitlikli taşıyıcı elemanların var olduğu bölgeler

Tek eğrilikli kabukların statik davranışları;

Tonozlar ikiye ayrılır; 

kısa ve uzun tonoz kabuklar.

Kısa tonozlarda uzunluğu kemer açıklığından küçüktür. Bir kemer gibi çalıştığı söylenebilir. Eğer tonozun en kesiti zincir eğrisi biçiminde veya ona yakın ise, eşit yayılı yükler taşıyıcı sistemde sadece eksenel iç kuvvetler (basınç) oluşturur.

Bu basınçla birlikte açılmayı önlemek için;

1.Kabuk kenarlarını bağlayan gergi elemanları düzenlenebilir.
2.Kabuk yüzeyini destekleyen kaburga düşünülebilir.
3.Kabuk kenarları temele ankre edilebilir.
4.Kabuk yüzeyi katlamalarla kuvvetlendirilir.
5.Yukardakilerin kombinasyonları uygulanabilir.

Uzun tonoz kabuklarda uzunluk, kemer açıklığının 1,5 veya 2 katından büyüktür.  Kabuk, alın öğesi, kenar kirişi, mesnet öğeleridir. Katlanmış plak gibi çalışır; tepesinde basınç, alt bölgelere doğru çekme, kenar öğesinde ise eğilme görülür.

Çift eğrilikli kabukların statik davranışı;

Kabuğun kendi ağırlığı altında kırılma çizgisi, döndürme ekseni ile 52 derecelik açı, eşit kar yükü altında 45 derecelik açı yapar.

Kabukların statik çalışmalarına ve yapımlarına ait genel özellikler;

1. Kabukların yük taşıma kapasiteleri biçimleriyle de ilişkilidir. Çift eğrilikli bir kabuk, tek eğrilikli kabuklardan daha dirençlidir.
2.Kabukların eğrilikleri azaldıkça, eksenel kuvvetleri büyür. Başka bir deyişle, membran gerilmeler, kabuk yükselkiği ile ters orantılı olarak değişir.
3.Tek eğrilikli kabuklarla, çizel yüzeylerin kalıp giderleri diğer yüzeylere oranla daha azdır, o nedenle çift eğrilikli çizel yüzeylerin hem dirençli olmaları, hem de kalıp giderlerinin azlığı bir tercih nedeni olabilir.
4.Kenar çemberi ve kenar kirişleriyle kabuk yüzeylerinin birleştiği hatlarda düşey kuvvetler eğilme veya burulma momenti oluşturur.
5.Eğilme etkisi membran kabuklarda her ne kadar istenmezse de mesnet bölgesinde, kenar kirişlerinde kaburgalarda vb. kaçınılmazdır. Dolayısıyla tasarım aşamasında bunlara karşı önlemler düşünülmelidir.
6.Betonarme kabuklarda minimum kalınlık Avrupa standartlarına göre tek eğrilikli kabuklarda 5 cm, çift eğrililerde 4 cm'den az olmamalıdır.


Kaynak: Çağdaş Taşıyıcı Sistemleri, Prof. Dr. Çetin TÜRKÇÜ