"Bir Binanın Anatomisi" konseptiyle dikkat çeken BBC'nin deprem içerikleri; kısa, öz ve kapsamlı olarak değerlendirilebilir. Yaşanan afet üzerinden derli toplu bir anlatım ile analiz yaparak izleyiciyi bilgilendiren mini belgesel niteliğindeler... Kanaldaki içeriklere geriye doğru göz atacak olursak:
6 Şubat depreminde 35 kişiye mezar olan Ezgi Apartmanı'nın yıkılma nedeni, BBC tarafından araştırılarak bir video hazırlanmış. Bilirkişi raporu, iddianameler, fotoğraflar ve diğer belgeler incelenmiş; tanıklar ve uzmanlarla görüşülmüş; projesine dayanarak modeli hazırlanmış...
Binalara odaklanan serinin ilki, 30 Ekim İzmir depreminde oluşturulmuş. Yana yatan Yılmaz Erbek Apartmanı benzer titizlikle çalışılmış.
Karaalp konutu; Kocaeli İli, İzmit İlçesi, Akçakoca Mahallesi, 378 ada, 13 parselde bulunmaktadır. “Recep Karaalp” mülkiyetindedir, İzmit İç Kale Kentsel Sit ve Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında kalan, tescilli ahşap yapıdır. (Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu)
İzmit İç Kale sınırları içerisinde geleneksel ahşap mimari mirası görülmektedir. Dokuyu hissettirecek düzeyde korunmuş olmalarıyla birlikte harap durumda olanlar da mevcuttur. Karaalp konutu da harap durumda olanlardandır.
Bu çalışma ile Karaalp konutunun günümüzdeki durumu araştırılmış ve ahşap yapım tekniği konusuna odaklanılarak irdelenmiştir. Tarihçesi, mimari özellikleri ile ilgili bilgi edinilmiş, rölövesi ve restitüsyon projesi hazırlanmıştır. Bu çalışma için yerinde inceleme yapılmış, ölçü alınmış ve fotoğrafla belgelenmiştir. Yapının birinci katına çıkmak mümkün değildir. Eksik ölçüler için Elif Çelik Arısal (Restart Mimarlık) tarafından oluşturulmuş verilere başvurulmuştur. Elde edilen tüm bu bulgular doğrultusunda strüktür modeli hazırlanmıştır.
Tarihçe
İzmit, tarih boyunca geçiş güzergahı olmasından dolayı farklı kültürler için önemli bir yerleşim olmuştur. Şehir, Antik Nikomedia kenti kalıntıları üzerinde kurulmuştur. Nikomedia, Helenestik ve Roma Dönemlerinde eyalet başkentidir. 1995 Yılında Kocaeli Müze Müdürlüğü, İstanbul II Numaralı Koruma Kurulu ile ortaklaşa bir çalışma ile yerleşim alanı olduğunu ortaya çıkardığı bölgeyi, arkeolojik ve kentsel sit alanı olarak tescile önermiştir. İstanbul II Numaralı Koruma Kurulu, 1995 yılı 3785 sayılı kararı ile arkeolojik sit alanı ilan etmiştir. Bu bölge için kazı ve araştırmalar devam etmektedir. (KKVKBK)
Kaleiçi yerleşiminde geleneksel konut dokusu varlığını sürdürmektedir. Eski uygarlıkların kalıntıları üzerinde günümüzde ahşap konutlu Osmanlı mahalle dokusu gözlemlenmektedir (Sonay Ayyıldız). Fakat dönüşüm geleneksel konut alanlarını etkilemiştir. Koruma çalışmaları gündeme gelmiştir. Korunanlarla birlikte yitirilen, onarım sonrası özgün karakterini kaybeden ve harap konutlar mevcuttur. Harap durumda olan geleneksel konutların yok olmadan belgelenmesi önemlidir. Karaalp konutunun belgelenmesi, kültür aktarımı yönünden önemlidir.
Yapı şuan kullanılmamaktadır. Mülk sahipleri ile iletişime geçilememiştir. Yapım tarihi veya geçmiş yaşantısı ile ilgili bilgiye ulaşılamamıştır.
Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’ndan alınan bilgiye göre; GEEAYK’nun 10/11/1979 tarih ve 11612 sayılı kararıyla tescil edilen, Bursa KTVKK’nun 02/05/2003 tarih ve 9784 sayılı kararıyla tescilinin devamı uygun görülen, İzmit İç Kale Kentsel Sit ve Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında kalan, tescilli yapının, 05/11/1999 tarih ve 660 sayılı ilke kararında “Yapı Grupları” başlığı altında açıklanan özellikler göz önüne alınarak korunması gerekliliğine karar verilmiştir. 20/10/2015 tarih ve 2233 sayılı kararı ile rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri talep edilmiş fakat süreç tamamlanmamıştır.
Mimari Özellikleri
Yapı, deniz manzaralı bir yamaçta bulunmaktadır. Alt kottaki yoldan merdivenle ulaşılan bir bahçe içinde konumlanmıştır. Üst yol ile ulaşımı bulunmamaktadır.
Kültür varlığı parseli olan geniş denebilecek bahçe; yoğun ağaç ve bitki dokusuna sahiptir. Yoldan giriş kapısı niteliksiz demir parmaklıklıdır. Konuta merdivenden çıkılarak ulaşılır. Bodrum kata ön cepheden bir giriş vardır. Zemin kat için ise bir merdiven daha çıkılarak ulaşılır.
Yapı, taş duvarlı bodrum katı, ahşap bağdadi sistemde üretilmiş zemin ve birinci kattan oluşmaktadır. Bağdadi duvar dolgusu ve bacası tuğla malzemedendir. Duvarlar mevcutta yok olsa da aslında sıvalıdır. Ahşap kirişli döşeme kaplaması ve tavan kaplaması izleri mevcuttur. Ahşap karkas kırma çatısı alaturka kiremit örtülüdür.
Geleneksel Türk evinde görülen iç sofalı plan tipindedir. Bodrum katta 4, zemin katta 4, birinci katta 4 özgün oda vardır. Yapının doğu cephesine yapışık betonarme iki katlı muhdes bir kütle eklenmiştir. Bu kütle ile geçilen mekanlarda ve bodrum katta döşemeye şap dökülmüştür.
Ahşap doğramaların kısmen izleri kalmıştır. Normal katlarda pencerelerin giyotin ve oda kapılarının pervazlı olduğu görülmektedir. Bodrum katta 2 adet adet özgün 1 adet muhdes kanatlı pencere vardır. Bodrum katta kapılar duvar içine takılı ve pervazsızdır. Kapı boşlukları üzerinde ahşap hatıllar görülmektedir.
Güney cephesinde deniz manzaralı ahşap payandalı iki balkonu mevcuttur. Balkon kapı boşlukları çift kanatlı olabilecek boyutlardadır. Kapı yanlarında pencere boşlukları görülmektedir.
Restitüsyon Projesi
Yukarıda belirtilen belgeler ve mimari nitelikleri önemli ölçüde koruyan geleneksel yapıdan elde edilen veriler ışığında restitüsyon projesi hazırlanmıştır.
Bodrum kat giriş kotu düşünülerek bahçede platform ve merdivenler oluşturulmuştur. Yapı içinde zemin kat ve üst kat ulaşımı için görülemeyen bitkili kısma ahşap merdiven yerleştirilmiştir. İç sofalı karşılaştırmalı çalışmalar merdiven yerini desteklemektedir.
Rölövede muhdes duvar olarak belirtilen betonarme sistemli muhdes kütle kaldırılmıştır.
Ahşap kirişler mevcuttakilerle karşılaştırılarak tamamlanmıştır. Kısmi olarak döşeme kaplaması gösterilmiştir. Kesitte de döşeme ve tavan kaplamaları kirişlerle birlikte gösterilmiştir.
Yapının bağdadi duvar sistemi devam ettirilmiş ve sıvalı olarak tamamlanmıştır.
Doğramalar aynı bölgedeki benzer dönem konutlarıyla karşılaştırılarak projelendirilmiştir.
Balkon korkuluk ve payandaları yapıdan gelen izler doğrultusunda tamamlanmıştır.
Sonuç
Yitirilmekte olan Karaalp konutu bilimsel yöntemler eşliğinde belgelenmiştir. Ahşap yapım sistemlerine dair bilgi örneklem üzerinde deneyimlenmiştir. Tarihçesi ve mimari özellikleri rapor ile belirtilmiş, rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanmıştır. Ayrıca strüktür modeli detaylı şekilde hazırlanmıştır.
Temel sanat eğitiminde, öğrencinin görsel ve duygusal gelişmesini hızlandırmaya katkıda bulunan görsel eğitim yaşam boyu devam edecek bir sürecin başlangıcıdır. Görsel ağırlıklı analiz çalışmaları ile görmesini, algılayabilmesini öğrenen bir öğrenci yeterli düzeyde görsel bilgi birikimini yani görsel bilincini geliştirmiş olacaktır. Böylece öğrenci çevresini daha duyarlı bir biçimde gözlemleme, ona karşı tepki gösterme, yorumlama ve yargılama alışkanlığını kazanacaktır. Bu tür bir duyarlığa sahip olunduğunda, çevresine ve olaylara bakmasını bilen, baktığını gören, gördüğünü değerlendirebilen ve bunlardan en doğru sonuçlara, yargılara, çözümlere ulaşabilen yaratıcı bir insan olabilmek söz konusudur.
Görsel eğitim iki tür beceriyi gerektirmektedir.
* Görsel keskinlik,
* Görsel ifade.
Görsel keskinlik; bireyin çevresindeki çok yönlü mesajları ve bilgiyi hızla ve açık bir şekilde görebilme yeteneğidir. Görsel keskinlik, ilgi alanlarına göre ağırlık kazanmaktadır. Bu nedenle görsel eğitim, ilgi alanlarının da genişlemesine katkıda bulunmaktadır.
Görsel ifade; görsel mesajları gösterme yeteneğidir. Görsel keskinlik aldığımız mesajlarla ilgilenirken, görsel ifade, yolladığımız mesajlarla ilgilidir. Görsel eğitimi başarmak için her ikisi de bilinçli olarak geliştirilmelidir.
Görsel mesajın, üç seviyesi tanımlanmakta: ifade, soyutlama ve sembolizmdir. İfade, gerçekte görebildiğimiz ve yaşadığımız şeyleri kaydetmeyi araştırır. Görsel iletişimde, soyutlama daha kuvvetli ve özü çıkartılmış bir anlama doğru bir basitleştirme olarak tanımlanmaktadır. Herhangi bir anda görülen şeylerin anlamını çıkartmak ve düzen yaratmak için görsel bilgi ile doldurulmuş olmak gerekmektedir. Bu, algılama denilen olgu aslında soyutlama sürecidir. Sembolizm de görsel mesajın basitleştirilmiş bir formudur. Ancak, gerçekte görülebilen için yerine geçebilecek ya da onu yansıtabilecek bir imajı ortaya koyar.
Görsel analiz, görsel eğitim ile başlar; bireyin çevresine karşı nasıl bakması, neyi görmesi gerektiğini anlama ve onun hakkında düşünme çabasıdır. Görsel analiz ile oluşan değer yargıları bireyin çevresine karşı ilgi duymasına, onu daha duyarlı bir biçimde gözlemlemesine ve çevresini yargılamasına olanak sağlamaktadır. Görsel analiz, his ve hayal gücünü harekete geçirerek amaca uygun yorumlama becerisini de kazandırmaktadır. Gözlemlerin ve fikirlerin sözcükler yerine çizimle not alınmasına yardımcı olmaktadır. Çizimle not almanın potansiyeli, kayıt yapmanın ötesindedir. Çünkü görselleştirilen bilgi, algılama gücüne bağlı olarak kaydedilir. Algılama gücü de, gözlem yapabilme kadar düşünme yeteneği ile gelişmektedir. Not alma alışkanlığı kazanmak için, görsel analiz yaparken bazı temel becerilere sahip olmak gerekmektedir.
Bunlar,
* Algılama
* Ayrıntıyı fark etme / soyutlama
* Hayal gücünün geliştirilmesi becerileridir.
Gözlem yapma; herhangi bir şeyi çizmek için önce ona bakılması gerekmektedir. Bir çok insanın çizerken karşılaştığı güçlük, dikkatlice bakmak için zamanı yeterince değerlendirememesinden kaynaklanmaktadır. Eğitilmiş bir göze sahip olmak, görme duyarlılığı geliştirmek için sık sık çevreyi analiz eden çizimler yapmak gerekmektedir. Böylece görsel hafızanın zengin bir koleksiyonuna sahip olunur. Hafızanın zenginliği iyi gelişmiş ve etkin bir görsel algılamaya dayanmaktadır.
Gözleme dayalı tasarımda ilerlemek için hayal gücünün geliştirilmesi gerekmektedir. Çünkü yaratıcı bir tasarımcı için en önemli araç, hayal gücünün gelişmesine katkıda bulunan görsel hafızadır. Birey, görsel hafızanın zengin bir koleksiyonuna sahip olmalıdır. Hafızanın zenginliği iyi gelişmiş ve etkin bir görsel algılamaya dayanmaktadır. Görsel imaj toplamanın ve algılamayı bilinçli hale getirmenin en kolay yolu görsel not tutmadır.
Tasarım evrimleşirken arabalar da nasibini alıyor. Araba konusunda bilginiz olmasa bile klasik araba fuarı gezmek, araba tasarımlarındaki değişim konusunda düşündürüyor.
Klasik arabaları karizma sahibi yapan birçok özellikten bahsedilebilir. Sanki ortak karizmatik özellik, gövde boyunca görülen net çizgi gibi. Bir incelik hissi veriyor. Yöneliş tanımlıyor. Öte yandan günümüzde arabaların teknolojik gelişimleri memnun etse de biçimleri nedense karizmatik gelmiyor. Gövdeler giderek şişiyor, çizgisellikten ziyade yuvarlak hatlar görülüyor. Bu, fütüristik yani geçmişten tamamen farklı ve geleceğe yönelik tasarımlarda daha net görülüyor.
Yuvarlak klasik araba modellerinde bile çizgiler gözden kaçmıyor.
Görelim bakalım; zaman, arabaları daha ne kadar şişirecek!
Mimarlar Odası, mimarlığın bütününde olduğu gibi kültürel mirasın korunması konusunda da etkinlikler düzenlemektedir. Bu etkinliklerden Mimari Koruma Proje ve Uygulamaları Sempozyumları 2010 yılından beri ulusal ölçekte önemli katkılar sunmaktadır. Sempozyum kapsamında, mirasımızı oluşturan yapı ve yapı gruplarının bilimsel ölçütler gözetilerek onarılması ve günlük yaşamımıza katılması süreçleri değerlendirmektedir.
Konuşmacılar, kültür varlıklarının korunması ve kullanımına yönelik proje ve uygulama yapan mimarlardan oluşmaktadır. Deneyimlerini paylaşmaları, bilimsel tartışmalara olanak sağlamakta ve gelecek projelere ışık tutmaktadır.
2023 yılı sempozyumu Prof. Dr. Doğan Kuban anısına düzenlenmiştir. Kuban; mimarlık tarihi, koruma kuramı vb konularda çalışmalarda bulunmuş, kıymetli eserler ve öğrenciler bırakmıştır.
